CôngThương - Lý giải về vấn đề này, Phó tổng giám đốc Vinacomin Vũ Mạnh Hùng cho biết, thực ra năm 2011, than trong nước vẫn đáp ứng đủ nhu cầu, chưa phải nhập khẩu. Nhưng việc nhập chuyến tàu than đầu tiên vừa qua là nhằm tạo kênh thương mại than đầu vào cho sản xuất trong nước, qua đó rút kinh nghiệm cho việc nhập khẩu than và tiến đến hoàn chỉnh cách thức nhập khẩu than sau này. So với than Việt Nam, loại than nhập khẩu đầu tiên này có chất lượng là trung bình khá về nhiệt năng (từ 5.000-6.000kcal/kg) sẽ bán cho các hộ có nhu cầu phù hợp chứ không nhằm riêng cho hộ tiêu thụ nào. Đồng thời, việc nhập khẩu này là thực hiện nhiệm vụ làm đầu mối tìm kiếm than ở ngoài nước để bảo đảm mục tiêu an ninh năng lượng quốc gia theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Theo tính toán, khả năng sản xuất than của Vinacomin đến năm 2015 là 55-60 triệu tấn, năm 2020: 67-72 triệu tấn, năm 2025 trên 77 triệu tấn. Tuy nhiên, nhu cầu sử dụng than trong nước của các hộ ngày càng tăng cao, tập hợp quy hoạch của các ngành có sử dụng than thì từ năm 2015 Việt Nam sẽ thiếu than rất lớn. Do đó, theo lộ trình từ năm 2015, Việt Nam sẽ nhập khẩu khoảng 6 triệu tấn than,sau đó tăng dần lên theo các năm tùy thuộc vào tiến độ sử dụng, chủ yếu cho các nhà máy điện chạy than. Đến năm 2020,lượng than chúng ta cần nhập khẩu phải tới hơn 66 triệu tấn mới đủ cho nhu cầu trong nước.
Trả lời câu hỏi, Việt Nam xuất khẩu than liên tục trong nhiều năm qua với số lượng hàng chục triệu tấn mỗi năm, năm nay đã phải nhập khẩu than, đây có phải là nghịch lý? Ông Hùng giải thích, than được cấu tạo theo vỉa nên khi khai thác phải lấy toàn bộ, gồm cả than xấu, than tốt. Loại than Việt Nam đang xuất khẩu chủ yếu là loại tốt (nhiệt lượng 7.000-7.800kcal/kg), thường dùng cho luyện kim và được bán với giá trên 300 USD/tấn. Trong khi loại than tốt này, hiện tại Việt Nam chưa có nhu cầu. Bên cạnh đó, Vinacomin cũng xuất khẩu than có chất lượng rất xấu. Trước đây, loại này ở trong nước đã bỏ đi, nhưng việc xuất khẩu đã giúp chúng ta không bị lãng phí mà còn kiếm được ngoại tệ cho tái đầu tư. Ông Hùng cho biết thêm, hiện công nghệ các nhà máy nhiệt điện của Việt Nam không dùng loại than xấu này mà dùng loại than cám 5 (nhiệt lượng 5.000- 6.000 kcal/kg). Vinacomin là doanh nghiệp đầu tiên đang lập đề án xây dựng các nhà máy điện sử dụng loại than xấu. Hiện các nhà máy nhiệt điện của Tập đoàn Điện lực Việt Nam không sử dụng loại than phẩm cấp thấp.
Ông Hùng khẳng định, theo chỉ đạo của Chính phủ, lãnh đạo Vinacomin vẫn điều hành nhất quán theo đường lối: hạn chế, giảm dần việc xuất khẩu than và sẽ hạn chế việc phải nhập khẩu.
Ông Hùng cũng cho biết, 6 tháng đầu năm nay Vinacomin khai thác được 26 triệu tấn than nguyên khai, xuất khẩu 8,5 triệu tấn. Theo kế hoạch năm 2011 khai thác 44 triệu tấn, trong đó xuất khẩu 16 triệu tấn. Để hạn chế việc nhập khẩu than trong những năm tiếp theo, trong thời gian tới, Vinacomin huy động nguồn vốn tập trung vào những dự án trọng điểm, đẩy nhanh tiến độDự án đầu tư khai thác mỏ than Khe Chàm III với công suất: 2,5 triệu tấn/năm, khoảng cuối 2014- đầu 2015 sẽ ra than; Dự án khai thác hầm lò mỏ Núi Béo công suất: 2 triệu tấn/năm; Dự án Khai thác hầm lò mỏ Khe Chàm II+IV với công suất: 3,5 triệu tấn, đến năm 2017 sẽ ra sản phẩm. Riêng dự án khai thác bể than Đồng bằng sông Hồng, Tập đoàn đang xây dựng quy hoạch thăm dò khai thác. Đến nay, việc báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án này đang được thẩm định, nếu không có gì thay đổi, dự kiến quý III/2011 sẽ được Chính phủ phê duyệt. Hiện Vinacomin đang làm việc với tỉnh Hưng Yên, Thái Bình để xem xét khai thác thử nghiệm bể than sông Hồng, đánh giá việc áp dụng công nghệ khai thác để bảo đảm mục tiêu khai thác than lấy, mà vẫn bảo đảm an sinh xã hội ở khu vực.