Tiếp lực cho việc vay theo chuỗi giá trị

Ngành nông nghiệp Việt Nam hiện đang rất sôi động vấn đề hình thành các chuỗi giá trị nhằm tạo giá trị gia tăng cho các sản phẩm và sức vươn cho các thương hiệu nông sản. Ở đây chuỗi giá trị được hiểu là một hệ thống các hoạt động cần thiết để tạo ra một sản phẩm từ thiết kế đến sản phẩm cuối cùng phục vụ cho người tiêu dùng cuối cùng thông qua các khâu khác nhau.

Theo các chuyên gia, việc các định chế tài chính và ngân hàng đẩy mạnh cho vay theo chuỗi giá trị là một trong các chiến lược cho vay nông nghiệp rất phổ biến và mang lại hiệu quả trên thế giới. Hiện ở Việt Nam phổ biến các chuỗi giá trị gồm chuỗi giá trị lúa gạo tại đồng bằng sông Cửu Long, chuỗi giá trị ngành hàng lợn ở đồng bằng sông Hồng, chuỗi giá trị tiêu dùng ở Bình Phước, chuỗi hạt điều, chuỗi giá trị chè ở một số tỉnh và chuỗi giá trị cá tra ở An Giang. Trên thực tế liên kết chuỗi giá trị của các doanh nghiệp Việt Nam còn rất lỏng lẻo, khiến việc vay vốn theo chuỗi giá trị rất thiếu và yếu.

Một nguyên nhân được chỉ ra là, theo TS Trần Chiến Thắng đến từ Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn là liên kết hộ nông dân và doanh nghiệp còn thiếu sức sống, không bền vững. TS Thắng cho biết, hộ sản xuất nông nghiệp có đầu ra với doanh nghiệp rất ít, lúa chỉ là 10%, chè 10% và chăn nuôi cũng chỉ là 16%. Ngay cả liên kết giữa hội nông dân và các hộ sản xuất cũng rất yếu. Thêm vào đó, sự phân phối lợi nhuận không công bằng. Như việc phân phối chi phí lợi nhuận trong xuất khẩu gạo thì 83% chi phí thuộc về nông dân, nhưng được hưởng 53% lợi nhuận; việc xuất khẩu chỉ mất 4% chi phí nhưng lại hưởng tới 30% lợi nhuận…

Theo các chuyên gia, hiệu quả của việc cho vay theo chuỗi giá trị là đã rõ nên không có lý gì không đẩy mạnh ở Việt Nam. Để phát huy hiệu quả của hình thức cho vay này, góp phần tạo sức bật mới cho nông sản Việt Nam đặc biệt là trong xuất khẩu, ông Phạm Xuân Hòe (Viện Chiến lược ngân hàng) đề xuất, các doanh nghiệp tham gia chuỗi phải chủ động liên kết, cung ứng đầu vào, đầu ra của sản phẩm nông nghiệp, nông sản; phải cùng với các ngân hàng thương mại làm đầu mối phân chia sòng phẳng lợi ích và lợi nhuận của các thành viên tham gia trong chuỗi theo nguyên tắc công khai, minh bạch. "Các doanh nghiệp phải thương thảo bộ quy tắc ứng xử mẫu (lưu ý tiêu chí về trách nhiệm xã hội doanh nghiệp, đầu tư tạo tác động xã hội và chia sẻ rủi ro hướng tới lợi ích của người nông dân) để ngân hàng và doanh nghiệp có luật chơi theo đúng thị trường”- ông Hòe nói.

Cũng theo ông Hòe, để phát huy tác dụng của việc cho vay theo chuỗi giá trị trong sản xuất và tiêu thụ nông sản, không thể thiếu vai trò của yếu tố chính sách. Hiện hình thức cho vay này vẫn đang thiếu cơ chế, chính sách hỗ trợ, phần lớn doanh nghiệp có quy mô lớn mới được vay theo chuỗi giá trị, doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa vẫn chưa được hưởng cơ chế này.