Trái phiếu Chính phủ (Ảnh minh họa) |
Số liệu thống kê của HNX cho thấy, trên thị trường TPCP sơ cấp giai đoạn 2005-2016 tổng giá trị huy động qua HNX ước tính đạt 1.312.700 tỷ đồng (riêng giai đoạn 2011-2016 đạt 1.238.346 tỷ đồng, cao gấp 20 lần so với giai đoạn 2005-2010). Giá trị huy động TPCP trong 3 năm gần đây ước tính đạt khoảng 18-20% tổng mức đầu tư toàn xã hội. Riêng trong năm 2016, giá trị huy động TPCP đạt 316.729 tỷ đồng, cao gấp 121 lần so với năm 2009 (năm đầu tiên thị trường TPCP đi vào hoạt động chuyên biệt).
Đấu thầu TPCP qua HNX đã trở thành kênh huy động vốn chủ đạo, hiệu quả cho ngân sách Nhà nước để phục vụ đầu tư phát triển. Tính chung trong giai đoạn 2010-2016, thị trường trái phiếu đã có mức tăng trưởng huy động đạt 67,5%/năm. Hoạt động đấu thầu được tổ chức tinh gọn, chất lượng, quy trình từ khi đấu thầu lên niêm yết và giao dịch TPCP trên thị trường thứ cấp được rút ngắn; kế hoạch, lịch biểu phát hành TPCP được công bố thường xuyên, kỳ hạn và thời gian phát hành đa dạng.
Năm 2009, trái phiếu Kho bạc Nhà nước đưa ra đấu thầu mới chỉ có kỳ hạn ngắn 2 - 3 năm, đến năm 2013 đã có kỳ hạn 10 năm và 15 năm, từ năm 2014 đã phát hành kỳ hạn từ 10 năm trở lên. Khối lượng TPCP các kỳ hạn 5 năm trở lên đấu thầu thành công chiếm khoảng 50,1% tỷ trọng phát hành năm 2014, đến năm 2016 đã tăng lên 89%. Đặc biệt, năm 2016 Kho bạc Nhà nước đã phát hành thành công trái phiếu các kỳ hạn từ 7 năm, 20 năm, 30 năm với khối lượng trúng thầu khoảng 30,6%. Điều này có ý nghĩa lớn trong việc làm giảm áp lực trả nợ của ngân sách Nhà nước, tạo nguồn vốn ổn định cho các dự án đầu tư dài hạn. Lãi suất huy động TPCP bình quân thấp hơn so với mức huy động tiền gửi của hệ thống ngân hàng khoảng 1-1,5%/năm, điều này giúp tiết kiệm được hàng nghìn tỷ đồng chi phí vốn vay cho ngân sách Nhà nước.
Để nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu, HNX đã hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật với việc đưa vào vận hành hệ thống đấu thầu điện tử thay thế hoàn toàn việc bỏ phiếu đấu thầu bằng văn bản trước đó. Năm 2016, HNX đã cho ra mắt hệ thống đấu thầu trực tuyến (E.ABS) giúp các nhà đầu tư không phải là thành viên đấu thầu cũng được trực tiếp bỏ phiếu dự thầu thông qua kết nối internet. Cơ sở nhà đầu tư trên thị trường TPCP sơ cấp đã được cải thiện đáng kể với tỷ lệ nhà đầu tư phi ngân hàng chiếm 40%, trong khi đó tỷ lệ nhà đầu tư là các ngân hàng thương mại đã giảm xuống còn 60%.
Quy mô thị trường TPCP thứ cấp tăng đều qua các năm và được đánh giá có mức tăng trưởng dẫn đầu các nền kinh tế mới nổi ở Đông Á và ASEAN. Giá trị vốn hóa thị trường TPCP thứ cấp tính đến ngày 31/10/2016 ước tính đạt 930.528 tỷ đồng, tương đương 22% GDP của năm 2015, tăng gấp 5,8 lần so với cuối năm 2009. Giá trị giao dịch TPCP bình quân năm 2016 đạt 6.353 tỷ đồng/phiên, tăng gấp 211 lần so với năm 2006. Tính thanh khoản của thị trường TPCP đã có bước tiến vượt bậc, lớn dần về chiều sâu.
Hệ thống giao dịch TPCP trên thị trường thứ cấp được hoàn thiện hướng tới chuẩn quốc tế. Từ năm 2014 HNX đã kết nối với Bloomberg cho phép các nhà đầu tư đặt lệnh và chuyển lệnh tự động từ hệ thống giao dịch trái phiếu của Bloomberg tới HNX. Năm 2015 HNX tiếp tục cho ra mắt hệ thống giao dịch trái phiếu trực tuyến E.BTS mở rộng đối tượng sử dụng đến toàn thể nhà đầu tư trên thị trường có thể kết nối với hệ thống giao dịch của HNX và thực hiện giao dịch, tra cứu thông tin.
Trên thị trường TPCP thứ cấp HNX cũng đã phát triển các công cụ chỉ báo với đường cong lãi suất, bộ chỉ số trái phiếu (Bond index) của Kho bạc Nhà nước với nhiều kỳ hạn khác nhau... giúp nhà đầu tư có cơ sở phân tích, nhận định thị trường, hỗ trợ công tác hoạch định chính sách, quản lý. Mới đây, Bộ Tài chính cũng đã ban hành Thông tư 10/2017/TT-BTC sửa đổi Thông tư 234/2012/TT-BTC hướng dẫn quản lý giao dịch trái phiếu theo hướng đa dạng hóa sản phẩm thứ cấp (bổ sung 2 sản phẩm repo vay để bán và bán mua lại), quản trị và hạn chế rủi ro về thanh toán trên thị trường, tiếp cận các thông lệ quốc tế qua đó làm tăng sức hấp dẫn thị trường./.