Cần hình thành hệ thống chuỗi giá trị cho các mặt hàng nông sản chính |
Tiêu thụ nông sản mang tính tự phát
Từ trước đến nay, các sản phẩm nông sản tại địa phương chủ yếu được tiêu thụ tại chỗ, trên địa bàn các xã, huyện. Các kênh tiêu thụ sản phẩm chủ yếu là các kênh tiêu thụ ngắn. Do đó, tiêu thụ nông sản còn xảy ra tình trạng tắc nghẽn, không nhịp nhàng, liên tục. Mặt khác, thị trường tiêu thụ còn mang tính tự phát. Người nông dân sản xuất ra sản phẩm chủ yếu dành cho tiêu dùng trực tiếp và chỉ một phần đem ra thị trường. Tính tự phát này là nguyên nhân khiến cho số lượng và chất lượng của nông sản không ổn định. Thời gian và địa điểm bán cũng không cố định, gây khó khăn cho việc tiêu thụ và chế biến nông sản thường xuyên. Đặc biệt, hiện tượng: Được mùa – mất giá, được giá - mất mùa luôn luôn xảy ra, gây thiệt hại cho bà con nông dân.
Bên cạnh đó, vấn đề liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ hàng hóa nông sản của nông dân còn nhiều bất cập. Trên thực tế, sự liên kết 4 nhà vẫn chưa có tiếng nói chung; có rất ít các hợp đồng được ký kết giữa nông dân với doanh nghiệp trong việc sản xuất, bao tiêu sản phẩm nông nghiệp. Đặc biệt, hợp đồng thường bị phá vỡ khi thị trường có những biến động bất lợi cho một trong hai phía.
Trong khi đó, đa số các doanh nghiệp còn ngần ngại đầu tư vào nông nghiệp vì rủi ro cao. Vấn đề sản xuất các sản phẩm nông nghiệp theo tiêu chuẩn GlobalGAP hay VietGAP để xây dựng thương hiệu, tìm kiếm thị trường... còn rất hạn chế. Chính vì vậy, việc mở rộng và phát triển thị trường tiêu thụ nông sản vùng đồng bào dân tộc trở nên rất cấp thiết.
Hướng mới giúp bà con tiêu thụ hàng hóa
Để làm tốt công tác kết nối thị trường, đẩy mạnh tiêu thụ hàng nông sản cho đồng bào dân tộc, theo tiến sỹ Đặng Kim Sơn - nguyên Viện trưởng Viện Chính sách Chiến lược Bộ NN&PTNT, cần tăng cường vai trò của doanh nghiệp. Ví như đối với thị trường Tây Bắc, sự hỗ trợ của doanh nghiệp được thực hiện thông qua 3 hình thức chính. Thứ nhất, doanh nghiệp dành một phần vốn để hỗ trợ địa phương triển khai các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo như: cấp nước, xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển sinh kế… Thứ hai, dựa trên kế hoạch hoạt động của mình, các doanh nghiệp chuyển hướng đầu tư lên các tỉnh Tây Bắc để hình thành các chuỗi giá trị và xây dựng ngành hàng mới. Thứ ba, các ngân hàng thương mại và tổ chức tài chính cho vay vốn để phát triển sản xuất, kinh doanh.
Các hoạt động này đã đem lại một xu hướng hỗ trợ mới. Một mặt giúp phát huy lợi thế của địa phương, mặt khác sử dụng được cơ chế thị trường khai thác nội lực của địa phương. Tiến hành các nghiên cứu ngành hàng để xác định rõ năng lực, thị hiếu và yêu cầu tiêu chuẩn kỹ thuật để có thể xâm nhập thị trường. Trên cơ sở đó, xác định các vùng sản xuất chuyên canh gắn kết toàn vùng. Dựa trên quy hoạch và định hướng các vùng sản xuất chuyên canh, hình thành các kế hoạch xây dựng cơ bản chính (giao thông, thủy lợi, cấp điện…) để đảm bảo phục vụ theo hướng sản xuất hàng hóa lớn, hiện đại.
Các chuyên gia trong ngành công thương cũng cho rằng, để đẩy mạnh tiêu thụ hàng nông sản cho thị trường miền núi, cần hình thành hệ thống chuỗi giá trị cho các mặt hàng nông sản chính mang tầm quốc gia, vùng, địa phương. Kết nối doanh nghiệp lớn với doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp quốc tế với doanh nghiệp trong nước.
Đặc biệt, liên kết với các tổ chức hợp tác sản xuất của nông dân được hình thành theo cơ chế cộng đồng với các doanh nghiệp. Nhà nước và địa phương phối hợp để có chính sách đặc biệt (đất đai, vốn, đào tạo nhân lực, phát triển thị trường…) tạo điều kiện hình thành các chuỗi liên kết này. Để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đầu tàu đứng chân và tạo hiệu ứng lan tỏa ở các vùng chuyên canh chính, Nhà nước cần tập trung đầu tư hình thành các khu công nghiệp dịch vụ tại các vùng chuyên canh.
Ví dụ: cụm phát triển kinh tế lâm nghiệp và đồ gỗ, cụm hỗ trợ phát triển dược liệu, cụm chế biến kinh doanh lúa gạo đặc sản… Các cụm này được kết nối bằng hệ thống giao thông thuận tiện đến các trục giao thông chính để nhanh chóng vận chuyển hàng hóa lên biên giới và xuống đồng bằng.
Các địa phương dựa trên lợi thế của mình phải xác định được các mặt hàng chiến lược cho vùng như: trồng trọt, chăn nuôi, rau màu, cây công nghiệp, lâm nghiệp, dược liệu… |