Tái cơ cấu trồng trọt: Vẫn còn chậm

Bộ trưởng Bộ NN & PTNT Cao Đức Phát (phải) chủ trì hội nghị

Phát biểu tại hội nghị, ông Ma Quang Trung- Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN & PTNT) cho biết, sau 2 năm triển khai Đề án tái cơ cấu lĩnh vực trồng trọt, giá trị sản xuất lĩnh vực trồng trọt tăng trung bình từ 3% trở lên. Đến nay, đã có 41/63 tỉnh, thành phố trên cả nước xây dựng và phê duyệt Đề án tái cơ cấu nông nghiệp, trong đó có lĩnh vực trồng trọt. Nhiều địa phương đã ban hành các chính sách đặc thù khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp; Khuyến khích phát triển các loại cây trồng chủ lực có lợi thế ở địa phương… Giá trị sản phẩm thu được trên 1 ha đất trồng trọt tăng: Năm 2012 đạt 72,8 triệu đồng, năm 2014 lên 79,3 triệu đồng. Xuất khẩu các sản phẩm trồng trọt vẫn duy trì ở mức 14,5 tỷ USD/năm. Hiện có 7 mặt hàng nông sản có giá trị xuất khẩu trên 1 tỷ USD/năm gồm: Gạo 2,95 tỷ USD, cao su 1,78 tỷ USD, cà phê 3,56 tỷ USD, hạt điều gần 2 tỷ USD, hạt tiêu 1,2 tỷ USD, rau quả 1,69 tỷ USD, sắn và sản phẩm từ sắn 1,14 tỷ USD…. Ngành trồng trọt đã đẩy mạnh chuyển đổi diện tích gieo trồng lúa sang cây trồng khác hoặc nuôi trồng thủy sản đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Năm 2013 diện tích chuyển đổi đạt khoảng 90.000ha, năm 2014 chuyển đổi gần 180.000ha, năm 2015 đạt khoảng 120.000ha. Mục tiêu đến năm 2020, chuyển đổi 700.000ha.

Ông Trung cho biết, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình thực hiện Đề án còn cho thấy sự lúng túng, thiếu đồng bộ trong quá trình triển khai ở địa phương. Tốc độ tăng trưởng của ngành chưa ổn định do thời tiết, thị trường diễn biến phức tạp… Năng suất, chất lượng một số loại nông sản còn thấp, giá thành chưa cao, thị trường tiêu thụ chưa ổn định. Năng suất ngô của Việt Nam chỉ bằng 80% năng suất bình quân thế giới, năng suất đậu tương bằng 57% năng suất bình quân thế giới, năng suất mía chỉ bằng 80% năng suất mía của Thái Lan. “Chất lượng nhiều loại nông sản của nước ta còn thấp. Gạo là mặt hàng xuất khẩu quan trọng của ngành trồng trọt nhưng giá cùng loại luôn thấp hơn gạo của Thái Lan 20-30 USD/tấn. Các nông sản khác như cà phê, chè, trái cây, cũng có tình trạng tương tự như lúa gạo”, ông Trung nói. Ngoài ra, vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm còn nhiều bất cập; công nghệ bảo quản, chế biến sau thu hoạch còn hạn chế, tổn thất còn lớn…

Theo ông Trung, việc chưa hiểu rõ bản chất của tái cơ cấu nông nghiệp nói chung và lĩnh vực trồng trọt nói riêng dẫn đến tình trạng nhiều địa phương chậm phê duyệt Đề án, hoặc Đề án được xây dựng không sát với yêu cầu thực tế; chất lượng của một số loại nông sản còn thấp, giá thành cao, thị trường tiêu thụ chưa ổn định ảnh hưởng không nhỏ đến tốc độ tăng trưởng ổn định của ngành, gặp nhiều khó khăn trong khâu tiêu thụ và hạn chế xuất khẩu nông sản.

Ông Nguyễn Anh Sơn- Phó Giám đốc Sở NN & PTNT Lâm Đồng cho rằng, tái cơ cấu trồng trọt cần gắn với kết nối thị trường, xúc tiến thương mại, tăng cường công tác dự báo thị trường, liên kết các vùng miền sản xuất, lấy thông tin sản xuất các tỉnh, thực hiện tăng cường xúc tiến phối hợp các tỉnh tiêu thụ nông sản cho nông dân, lựa chọn những nội dung ưu tiên để làm trước, chuyển từ quy hoạch sản xuất sang quy hoạch ngành hàng, rà soát cơ chế chính sách thu hút đầu tư, nhân rộng mô hình HTX hiệu quả gắn liền với mô hình cánh đồng mẫu lớn.

Để cải thiện tình hình trên, trong thời gian tới ngành trồng trọt sẽ chuyển mạnh sang sản xuất hàng hóa. Căn cứ vào điều kiện sản xuất của các vùng miền để lựa chọn phát triển những sản phẩm hàng hóa chủ lực như: Vùng phía Bắc là gạo chất lượng cao, chè, rau, hoa, quả,… để cung cấp chủ yếu cho thị trường nội địa và một phần cho xuất khẩu; khu vực Tây Nguyên và duyên hải Nam Trung Bộ, ĐBSCL là cây lúa gạo, cây công nghiệp, cây ăn trái,… để phục vụ xuất khẩu và một phần nội địa. Ngành sẽ mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm cả trong nước và xuất khẩu, trong đó tập trung vào thị trường xuất khẩu. Đồng thời, ngành sẽ hoàn thiện các cơ sở pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi triển khai tái cơ cấu; đẩy mạnh áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến và tăng cường công tác khuyến nông…

Theo Bộ trưởng Bộ NN & PTNT Cao Đức Phát, lĩnh vực trồng trọt có vị trí rất quan trọng trong ngành nông nghiệp, giá trị sản xuất của trồng trọt hiện chiếm 53% trong cơ cấu ngành nông nghiệp, với hơn 500 nghìn tỷ đồng trong năm nay. Để thúc đẩy và duy trì tốc độ tăng trưởng của ngành nông nghiệp, thực hiện tái cơ cấu ngành trồng trọt phải hướng đến nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững, lựa chọn những cây trồng chủ lực có lợi thế kinh tế cao. Theo đó, tái cơ cấu không chỉ là thay đổi cơ cấu cây trồng mà phải thay đổi cách tiếp cận trong tổ chức sản xuất theo hướng sản xuất hàng hóa, cạnh tranh quốc tế và phát triển bền vững.