Tái cơ cấu để nâng cao hiệu quả hoạt động doanh nghiệp nhà nước

CôngThương -  Đó là nhận định tại Hội nghị tổng kết 10 năm sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả DNNN giai đoạn 2001-2010, diễn ra ngày 8/12/2011 tại Hà Nội.

Giảm thua lỗ, bảo toàn vốn Nhà nước

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh: Hội nghị có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc đưa ra các giải pháp để tiếp tục sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả DNNN trong thời gian tới, nhất là đóng góp vào đề án tái cấu trúc doanh nghiệp sắp được phê duyệt, nhằm đảm bảo cho DNNN thực hiện hiệu quả vai trò chủ đạo trong thúc đẩy triển kinh tế- xã hội, đảm bảo tính ổn định kinh tế vĩ mô, các vấn đề liên quan đến an sinh xã hội, an ninh chính trị; an ninh năng lượng, lương thực… của đất nước.

Là công tác được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quan tâm chỉ đạo thường xuyên, liên tục trong những năm qua, sau 10 năm, cả nước sắp xếp được trên 4.750 doanh nghiệp, trong đó cổ phần hóa gần 3.390 doanh nghiệp. Đến tháng 10/2011, cả nước còn 1.309 DNNN, trong đó có 452 doanh nghiệp an ninh, quốc phòng tham gia hoạt động công ích, 857 doanh nghiệp kinh doanh; tập trung hơn vào những ngành, lĩnh vực then chốt, địa bàn quan trọng mà Nhà nước cần nắm giữ hoặc lĩnh vực mà doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác ít hoặc chưa tham gia. Tổng vốn chủ sở hữu cuối năm 2010 của các DNNN là trên 700 nghìn tỷ đồng, trong đó, riêng các tập đoàn, tổng công ty là 653 nghìn tỷ đồng. Hiện cả nước có 101 tập đoàn, tổng công ty và 2 ngân hàng thương mại do Nhà nước giữ 100% vốn. Đánh giá 10 năm tiến hành sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả DNNN, Thủ tướng cho rằng, thời gian qua, các cơ quan chức năng đã xây dựng được hệ thống thể chế khá đồng bộ, trong đó có thể chế quản lý nhà nước đối với DNNN; thể chế quản lý của chủ sở hữu; thể chế đảm bảo cho DNNN quản lý sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp…

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trao Huân chương Lao động hạng Ba  cho đại diện Bộ Công Thương, Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính), Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp

Bên cạnh đó, chúng ta đã giảm mạnh được số DNNN nhỏ, những doanh nghiệp mà Nhà nước không cần giữ 100% vốn, từ đó các doanh nghiệp này có điều kiện tập trung vào những ngành nghề chính, những ngành nghề cần nắm giữ, cần can thiệp, hạn chế đầu tư dàn trải. Qua sắp xếp, quy mô của doanh nghiệp ngày lớn lên, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp cũng tăng lên; thu nhập của người lao động không ngừng được cải thiện…

Theo Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, Phó trưởng Ban thường trực Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp Phạm Viết Muôn, sau một thời gian tiến hành đổi mới, sắp xếp lại, phần lớn DNNN hoạt động có lãi, số DN thua lỗ đã giảm nhiều. Năm 2001, số DN thua lỗ và hòa vốn chiếm khoảng 60% tổng số DN, nhưng đến 2010 chỉ còn khoảng 20%. Một số tập đoàn, tổng công ty có số lỗ lớn chủ yếu là do cơ chế giá và do làm chính sách. Ông Muôn đánh giá: "Về cơ bản, vốn nhà nước đầu tư được bảo toàn và phát triển. Tỷ lệ nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu của đa số tập đoàn, tổng công ty nhà nước trong giới hạn cho phép”.

Vẫn còn doanh nghiệp sai phạm

Tuy nhiên, thẳng thắn nhìn nhận, Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp cũng cho rằng, còn nhiều hạn chế trong quá trình đổi mới sắp xếp DNNN. Đơn cử như vẫn còn một số tập đoàn, tổng công ty đã thành lập các công ty con, đầu tư ngoài ngành thiếu kiểm soát làm phân tán nguồn lực, ảnh hưởng hiệu quả sử dụng vốn. Một số doanh nghiệp có tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu cao hơn mức quy định. Còn nhiều doanh nghiệp thua lỗ, sự lãng phí, thất thoát nguồn lực còn lớn, nhất là trong khai thác, xuất khẩu tài nguyên, xây dựng cơ bản và mua sắm thiết bị...; Công tác quản lý đầu tư, quản lý tài chính, quản lý rủi ro và thực hành tiết kiệm còn lỏng lẻo gây lãng phí, thất thoát.

Bên cạnh khẳng định những kết quả đạt được, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng chỉ ra những hạn chế, tồn tại như thể chế quản lý vẫn chưa đồng bộ, còn vướng mắc, còn chưa phù hợp; hoạt động cổ phần hóa còn chậm; nhiều DNNN chưa làm tốt vai trò và nhiệm vụ được giao, hiệu quả kinh doanh thấp; một số doanh nghiệp để thua lỗ kéo dài; một số doanh nghiệp để xảy ra tiêu cực, sai phạm, làm ảnh hưởng tới uy tín chung của DNNN…

Vì thế, việc tái cơ cấu để doanh nghiệp làm tốt hơn vai trò của mình trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tái cơ cấu để DNNN hoạt động ngày càng có hiệu quả hơn với nguồn lực được giao. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng yêu cầu, trong thời gian tới, mục tiêu kiên định là tiếp tục đổi mới, sắp xếp, hay nói cách khác là tái cơ cấu để DNNN hoạt động hiệu quả cao hơn so với nguồn lực được giao; làm tốt vai trò, chức năng được Đảng và Nhà nước giao cho DNNN, trong đó có vấn đề đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô.

Tập trung tái cơ cấu DNNN theo lĩnh vực trọng điểm

Đến hết tháng 11/2011 Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt 49 phương án sắp xếp, đổi mới DNNN đến năm 2015. Trong tiến trình tái cơ cấu nền kinh tế chung, thời gian tới, Chính phủ sẽ thực hiện tái cơ cấu DNNN với mục tiêu các DNNN phải có quy mô lớn, sức cạnh tranh và sẽ tập trung vào những ngành then chốt.

Theo đó, 7 phương hướng tái cơ cấu đã được xác định cụ thể, đó là việc tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý lương, thưởng để tạo quyền chủ động và góp phần thu hút lao động chất lượng cao. Tùy điều kiện để cổ phần hóa đồng thời với tổ chức hợp nhất, sáp nhập các doanh nghiệp cùng ngành nghề. Trong đó tập trung các lĩnh vực viễn thông, xây dựng, thương mại, giao thông...

Ông Muôn cho biết thêm, sẽ thực hiện giải thể, phá sản 13 DN; 31 DN sẽ được tái cơ cấu bằng phương án thị trường như mua bán, chuyển nhượng, tái cơ cấu nợ hoặc bán cho người lao động. Sẽ thực hiện thoái vốn ở các doanh nghiệp đã cổ phần hóa cũng như hạn chế việc Nhà nước nắm giữ cổ phần không chi phối. Nghiên cứu và chuẩn bị điều kiện để từ 2015- 2020 sẽ cổ phần hóa 27 tập đoàn, tổng công ty. Nhà nước sẽ giữ cổ phần chi phối trên 65% hoặc 75% vốn tại 11 đơn vị như EVN, Tập đoàn Dầu khí, Than khoáng sản, Bưu chính viễn thông, Vinashin, Vinalines... Sau 2015 cả nước còn 692 DN 100% vốn nhà nước, được tổ chức thành 44 tập đoàn, tổng công ty với 150 công ty con 100% vốn. Đặc biệt, thời gian tới, sẽ làm rõ việc phân công, phân cấp thực hiện quyền và nghĩa vụ chủ sở hữu với DNNN giữa Chính phủ, Thủ tướng và Hội đồng thành viên, giám đốc DNNN. Chú trọng làm rõ trách nhiệm của từng cơ quan, đặc biệt là cá nhân người đứng đầu để có biện pháp xử lý sai phạm.

Để thực hiện các định hướng tái cơ cấu DNNN, các giải pháp chính được Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp Nhà nước đưa ra là trong quý 1/2012 các bộ, ngành phải xây dựng phương án tái cơ cấu DNNN theo ngành, lĩnh vực kinh doanh để trình Chính phủ phê duyệt. Cơ quan này cũng cho rằng, cần đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp mà Nhà nước không cần nắm giữ 100% vốn điều lệ; Nhà nước chỉ giữ cổ phần chi phối ở những tập đoàn, kinh tế, tổng công ty và doanh nghiệp quy mô lớn trong những ngành, lĩnh vực mà Nhà nước đầu tư. Nghiêm túc thực hiện cơ chế thị trường và quy định của Nhà nước trong cổ phần hóa DNNN, không để xảy ra tiêu cực và thất thoát tài sản hay ảnh hưởng đến quyền lợi người lao động. Đẩy mạnh việc niêm yết các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đã cổ phần hóa trên thị trường trong và ngoài nước.

Thùy Linh