Rút khỏi TPP: Doanh nghiệp Mỹ “có thể mất những thứ mà họ chưa từng có”

Các nhà phân tích cho rằng ngày càng trở nên rõ ràng khi các công ty Mỹ đang phải chịu tổn thất. Thiệt hại này tăng gấp đôi khi Hoa Kỳ lựa chọn ra khỏi TPP và không được hưởng lợi gì từ các giao dịch thương mại mở rộng ở khu vực châu Á, mang lại ưu đãi cho các nhà cạnh tranh trong khu vực ở các thị trường trọng điểm.

Trên tờ Politico, Adam Behsudi đã đưa ra phân tích về việc các hiệp định thương mại quốc tế ảnh hưởng trực tiếp như thế nào đến nông dân ở hạt Iowa của Mỹ. Trong khi nhiều công ty lớn của Mỹ có thể điều chỉnh tình hình và cơ cấu lại các chuỗi cung ứng để tận dụng các lợi ích thương mại mới từ các hiệp định sắp tới, các nhà sản xuất thịt lợn tại Hoa Kỳ thì không thể làm điều đó.

Ví dụ, những người nông dân nuôi lợn đang cố gắng bán sản phẩm vào thị trường Nhật Bản phải đối mặt với một loạt các tình huống đầy thách thức. Thứ nhất, phải đáp ứng các tiêu chuẩn bắt buộc để bán ra thị trường, người nông dân phải gia tăng các động vật khác nhau với chi phí bổ sung. Thứ hai, các nhà sản xuất thịt lợn đang ngày càng chống chọi với những “cơn gió mạnh” từ các hiệp định thương mại mới làm giảm chi phí cho các đối thủ cạnh tranh. Năm 2016, Hoa Kỳ là nhà cung cấp sản phẩm thịt lợn lớn nhất đối với Nhật Bản với 36,5% lượng nhập khẩu của nước này, còn EU đứng thứ hai với 32% và tiếp sau là Canada với 18,5% lượng nhập khẩu. Mexico và Chile chỉ cung ứng 7,5% và 3%. Những con số này sẽ thay đổi đáng kể đối với người nông dân Mỹ bắt đầu từ năm sau.

Đặc biệt khi EU và Nhật Bản đã ký kết một hiệp định khung có thể có hiệu lực vào năm 2018. Lời văn của hiệp định chưa được công bố nhưng đủ chi tiết để chỉ ra rằng các nhà sản xuất thịt lợn ở Hoa Kỳ sẽ gặp bất lợi lớn trên thị trường Nhật Bản. Chẳng hạn như, thịt lợn đóng hộp và các sản phẩm thịt lợn có gia vị hiện đang phải đóng thuế 20% nhưng các doanh nghiệp EU sẽ được hưởng thuế 0% trong 5 năm. Xúc xích sẽ được giảm thuế từ 10% xuống 0% trong 5 năm. Thậm chí EU không cung cấp các sản phẩm thịt lợn tươi và ướp lạnh nhưng FTA giữa EU với Nhật Bản có khả năng thúc đẩy cạnh tranh mới cho các mặt hàng này.

Trong số các đối tác chính khác của thị trường thịt lợn Nhật Bản, Canada, Mexico và Chile đều là đối tác trong TPP. Cả ba nước này đều nhận được lợi ích mới trong hiệp định với Nhật Bản, bao gồm thuế suất thấp hơn, miễn thuế nhập khẩu cũng như hạn ngạch mới đối với một số chủng loại sản phẩm. Tuy nhiên, thiệt hại không chỉ giới hạn với các nhà cung cấp này, vì TPP cũng mang lại sự tiếp cận ưu đãi với các nước khác có thể xem xét chuyển sang thị trường Nhật Bản như Australia và New Zealand. Hiện nay, cả hai nước này đều không phải là nước xuất khẩu quan trọng nhưng việc thay đổi các biện pháp khuyến khích có thể làm cho thịt lợn mang lại nhiều lợi ích hơn so với trước đây.

TPP cũng mở ra cơ hội tiếp cận mới vào các thị trường đang tăng trưởng nhanh như Việt Nam - nơi thịt lợn tươi và thịt ướp lạnh có thể phải đối mặt với mức thuế 27%. Những điều này sẽ được loại bỏ theo từng giai đoạn 10 năm trong cam kết TPP. Nhiều loại thuế khác đang được xóa bỏ với các giai đoạn ngắn hơn. Điều tương tự cũng đang diễn ra với thịt bò nơi các nhà sản xuất Hoa Kỳ “đang mất đi những thứ mà họ chưa từng có”. Các chủ trang trại nuôi bò đã được đảm bảo quyền tiếp cận chưa từng có thông qua TPP tới 11 thị trường khác, bao gồm cắt giảm thuế và tiếp cận hạn ngạch mới. Quy tắc của TPP cũng ngăn cản các thành viên thay đổi cam kết tiếp cận thị trường. Vì vậy, khi Nhật Bản vừa công bố một biện pháp tự vệ mới đối với thịt bò nhập khẩu, nâng mức thuế lên 50% thì sẽ không được áp dụng cho các thành viên TPP đã có thỏa thuận.

Phần còn lại của thế giới không thể đứng yên trong khi Hoa Kỳ quyết định sẽ làm gì với chính sách thương mại của mình. Đơn cử như Australia có thỏa thuận hiện tại với Nhật Bản để cho phép thịt bò của họ có lợi thế khi tiếp cận thị trường Nhật Bản. Các nông dân Australia hiện đang được hưởng thuế suất thấp hơn, giảm xuống còn 27% và cũng sẽ không bị ảnh hưởng bởi hành động tự vệ của Nhật vì giữa họ có tồn tại một FTA. Một hiệp định khác với Trung Quốc cho phép người nông dân Australia được giảm thuế từ mức hiện tại 25% đối với thịt bò và 20% đối với rượu vang. Nhiều mức thuế như vậy sẽ còn giảm xuống 0% trong tương lai gần… Những ưu đãi này đã phần nào giải thích xu hướng đàm phán, ký kết các hiệp định khu vực và song phương đang diễn ra sôi động ở khu vực châu Á, trong đó có cả việc nâng cấp các hiệp định đã thực thi.

Bản thân TPP đang tiếp tục tiến về phía trước với cuộc họp của 11 bên sẽ được diễn ra tại Australia trong vài tuần tới. Lợi ích của TPP 11 đối với các nhà sản xuất và người nuôi trồng vẫn còn nguyên vẹn, nhưng chỉ được áp dụng với các nước thành viên. Những thiệt hại đối với doanh nghiệp Hoa Kỳ không chỉ giới hạn ở lĩnh vực nông nghiệp, mặc dù phần lớn thiệt hại đều thể hiện rõ nhất trong ngành này. Các FTA nói chung không quan tâm đến nơi công ty có trụ sở chính hoặc nơi công ty trả thuế. Nhiều công ty lớn có thể cơ cấu lại các chuỗi giá trị cung ứng để sử dụng các hiệp định thương mại hiện tại và trong tương lai để nhận được những lợi ích nhất định. Nebraska hiện là thị trường xuất khẩu số 1 của Nhật Bản về sản phẩm thịt bò nhưng “giữ được trạng thái này sẽ ngày càng khó khăn” như lời Thống đốc Pete Ricketts đã nói, và “nếu càng đợi lâu thì càng nhiều thị phần bị mất đi”.

Nói tóm lại, trong khi có nhiều ý kiến nghĩ rằng việc Mỹ rút khỏi TPP không có hại gì đối với các doanh nghiệp khi hiệp định chưa xảy ra, nhưng từ những phân tích thực tiễn và sinh động thì rõ ràng thiệt hại vẫn xảy ra. Phần còn lại của thế giới không ngừng chuyển động, các doanh nghiệp cần phải điều chỉnh để hạn chế rủi ro và tổn thất của mình.