Thuốc lá nhập lậu - vì sao vẫn lộng hành?

Tiêu hủy thuốc lá nhập lậu

Sau một thời gian lắng xuống, gần đây, tình hình buôn lậu thuốc lá tại các địa phương trọng điểm như An Giang, Long An, Tây Ninh, TP. Hồ Chí Minh… đang diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng. Phương thức vận chuyển thuốc lá lậu cũng có thay đổi so với trước, các đối tượng buôn lậu ngày càng tinh vi hơn, bố trí người theo dõi trước trụ sở cơ quan của lực lượng chống buôn lậu, thuê người dò đường trước khi vận chuyển…

Trong khi thuốc lá lậu đang lấn át thị phần trong nước bởi nhiều yếu tố như: Siêu lợi nhuận, không phải in cảnh báo, không kiểm soát chất lượng và đặc biệt là giá rẻ thì khung pháp lý để xử lý các đối tượng buôn lậu thuốc lá chồng chéo, chính sách xử lý thuốc lá chưa thống nhất có phải là một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng thuốc lá nhập lậu ngày càng lộng hành hay không?

Câu hỏi này được các diễn giả đến từ Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương); Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam; Công ty CP sở hữu công nghiệp Investip trả lời và phân tích rõ nét tại buổi tọa đàm.

Phần I: Vì sao buôn lậu thuốc lá gia tăng?

Ngày 30/9/2014 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị 30 về tăng cường công tác đấu tranh chống thuốc lá nhập lậu. Sau khi có chỉ thị của Thủ tướng với sự vào cuộc tổng lực của các lực lượng chức năng tình hình buôn lậu thuốc lá đã giảm xuống rõ rệt trong năm 2015. Tuy nhiên sang năm 2016 tình hình buôn lậu thuốc lá lại đã trở nên hết sức phức tạp. Đâu là nguyên nhân của tình trạng này?

Phần II: Chế tài xử lý còn nhiều bất cập

Theo Nghị định 43/2009/NĐ-CP hướng dẫn thi hành luật Thương mại hàng hóa đã đưa “thuốc lá điếu nhập lậu” vào danh mục hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh. Tại Điều 9 của Luật phòng, chống tác hại thuốc lá năm 2012 cũng quy định “mua bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá nhập lậu” là những hành vi bị nghiêm cấm. Nhưng, Luật Đầu tư 2014 không quy định cấm đầu tư kinh doanh thuốc lá điếu nhập lậu mà là ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.

Quy định chồng chéo và một số bất cập trong chế tài xử lý hình sự đã ảnh hưởng tới hiệu quả công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá.

Phần III: Cần thiết tiêu hủy toàn bộ thuốc lá lậu

Việt Nam là thành viên của Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá FCTC (hiệu lực 17/3/2005): trong đó Khoản 4c Điều 15 của FCTC quy định rõ các quốc gia thành viên phải “tiến hành các bước thích hợp để đảm bảo rằng tất cả các thiết bị sản xuất, thuốc lá giả, thuốc lá nhái nhãn mác, thuốc lá nhập lậu và các sản phẩm thuốc lá khác bị tịch thu được tiêu hủy”.

Tái xuất thuốc lá điếu nhập lậu là đi ngược với quy định trên. Trên thực tế tình hình thị trường thuốc lá nhập lậu tại Việt Nam: thuốc lá lậu tại Việt Nam chủ yếu là JET, HERO (chiếm 80%-90% lượng tiêu thụ thuốc lá nhập lậu). Toàn bộ sản phẩm thuốc lá nhập lậu: không in CBSK; nơi sản xuất; thời gian sản xuất; không có giấy xác nhận chất lượng... nên không đủ tiêu chuẩn để nhập khẩu ở đa số các quốc gia. Do đó việc tiêu hủy thuốc lá điếu nhập lậu bị bắt giữ, tịch thu là hết sức cần thiết.