Nhìn lại một năm vận hành thị trường điện cạnh tranh

Thực hiện lộ trình đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, thị trường phát điện cạnh tranh chính thức đưa vào vận hành từ 1/7/2012. Trải qua 5 năm vận hành đến nay thị trường phát điện cạnh tranh đã đạt được những kết quả tích cực. Tính đến hết tháng 6/2017 số lượng các nhà máy tham gia giao dịch trên thị trường là 76 nhà máy với tổng công suất đạt 20.728 MW, tăng 2,45 lần so với thời điểm mới vận hành thị trường vào tháng 7/2012 (khi đó chỉ có 31 nhà máy tham gia).

Tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng ghi nhận những kết quả mà thị trường đạt được trong 5 năm qua: “Sau hơn 5 năm vận hành thị trường phát điện cạnh tranh mặc dù thị trường đang tiếp tục hoàn thiện các cơ chế chính sách nhưng chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, công tác vận hành thị trường phát điện cạnh tranh được đảm bảo an toàn, liên tục. Hệ thống điện tiếp tục được vận hành tin cậy, cung cấp đủ điện cho phát triển kinh tế xã hội”.

“Với Quyết định 63/2013/QĐ-TTg ngày 8/11/2013 của Thủ tướng Chính phủ về quy định lộ trình, các điều kiện và cơ cấu ngành điện để hình thành và phát triển các cấp độ thị trường điện lực tại Việt Nam, cùng thị trường phát điện cạnh tranh chúng ta đã đưa thị trường bán buôn vào thí điểm từ 1/1/2016 để đến năm 2019 chúng ta chính thức vận hành thị trường bán buôn điện cạnh tranh. Mặc dù vẫn trong giai đoạn thí điểm và để thị trường chính thức vận hành tốt thì hội nghị này rất quan trọng bởi Bộ Công Thương rất mong nhận được ý kiến của các đơn vị sau hơn 1 năm thực hiện thí điểm thị trường bán buôn cũng như trong thời gian thực hiện thị trường phát điện cạnh tranh để làm sao chúng ta đưa thị trường bán buôn vào vận hành chính thức đảm bảo tính minh bạch, an toàn và ổn định vào năm 2019”, Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng cho biết thêm.

Báo cáo về công tác xây dựng, hoàn thiện văn bản pháp lý cũng như công tác giám sát thị trường phát điện cạnh tranh, ông Đinh Thế Phúc - Phó Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực cho biết: "Căn cứ kết quả vận hành thị trường điện cũng như kiến nghị của các đơn vị, chúng tôi đã tổng hợp rà soát và báo cáo Bộ Công Thương để thực hiện sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 30/2014/TT-BCT ngày 2/10/2014 và Thông tư số 51/2015/TT-BCT ngày 29/12/2015 của Bộ Công Thương nhằm kịp thời xử lý các vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện. Hiện Thông tư sửa đổi đang được điều chỉnh để trình Bộ Công Thương có thể ban hành trong tháng 8/2017.

Ngoài ra, Cục Điều tiết điện lực cũng đang hoàn thiện các khung pháp lý liên quan đến cơ chế tham gia thị trường điện đối với các nhà máy điện thuộc KCN chỉ bán một phần sản lượng lên hệ thống điện quốc gia; Cơ chế tham gia thị trường điện của các nhà máy điện tách ra ngoài hệ thống điện quốc gia và đấu nối vào lưới điện mua từ nước ngoài với thời gian dài (trên 6 tháng); Cơ chế thanh toán tiền điện cho các máy phát điện tham gia thử nghiệm hệ thống điều chỉnh công suất theo yêu cầu của đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện; Quy định về điều chỉnh quy chế trong trường hợp sự cố ngừng lò hơi của tổ máy nhiệt điện than có nhiều lò hơi…”, ông Phúc cũng cho biết.

Báo cáo về tình hình triển khai thị trường bán buôn điện cạnh tranh thí điểm (VWEM), đại diện Cục Điều tiết điện lực cũng cho biết, hiện đã có17 nhà máy điện tham gia trực tiếp thị trường phát điện cạnh tranh được phân bổ theo nguyên tắc các tổng công ty điện lực được phân bổ 01 hợp đồng với nhà máy thủy điện, 01 hợp đồng với nhà máy nhiệt điện than và 01 hợp đồng với nhà máy nhiệt điện khí. Bên cạnh đó công tác kiểm tra, đối soát, xác nhận bảng kê thanh toán thị trường và thanh toán hợp đồng cũng đã được thực hiện tốt, đúng quy trình.

Hết quý 2/2017 đã hoàn thành thu thập số liệu đo đếm điện năng, dự báo biểu đồ phụ tải của các tổng công ty điện lực, tính toán phân bổ hợp đồng và tính toán nhu cầu điều tiết giữa các tổng công ty điện lực. Quý 3/2017, Cục sẽ thực hiện mô phỏng vận hành và tính toán thanh toán trong VWEM thí điểm theo 2 kịch bản tương ứng với 2 phương án phân bổ hợp đồng. Dự kiến quý 4/2017 sẽ tiến hành xem xét thực hiện phân bổ hợp đồng theo 2 phương án đó là cho các nhà máy điện mới dự kiến vận hành trong năm 2017 và năm 2018 cho phép trực tiếp ký hợp đồng mua bán điện với các tổng công ty điện lực. Căn cứ kết quả thực hiện của quý 3/2017 để xem xét thực hiện thanh toán thật trong VWEM thí điểm 2017 sau khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện tiên quyết…

Là đơn vị tham gia trực tiếp vận hành thị trường điện cạnh tranh, ông Nguyễn Quốc Trung - Trưởng phòng điều hành thị trường điện - Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) cho biết: Nếu như năm 2016 thủy điện chiếm tỷ lệ sản lượng điện phát trên thị trường là 35% thì năm 2017 chỉ riêng mùa khô thì tỷ lệ này cũng chiếm 35%. Điều đó thể hiện sự bất thường do biến động của thời tiết, điều này rõ ràng ảnh hưởng không nhỏ đến công tác điều hành thị trường của chúng tôi bởi việc chào giá và huy động của các nhà máy điện thị phụ thuộc vào nhu cầu hành vi của thị trường còn mức nước của các hồ thủy điện lại phụ thuộc vào yếu tố tự nhiên. Đồng thời hiện nay tỷ lệ kết nối tín hiệu SCADA từ các đơn vị phát điện đã tăng nhưng chưa đầy đủ dẫn đến khó khăn cho chúng tôi trong điều độ, giám sát, áp dụng EMS, gây sai số trong việc dự báo phụ tải, hạn chế tự động hóa các thao tác. Thời gian tới, A0 mong muốn nhận được sự hợp tác chặt chẽ của các đơn vị phát điện trong vận hành hệ thống SCADA …

Tại hội nghị, đại diện các doanh nghiệp cũng đã có ý kiến liên quan đến quá trình tham gia thị trường phát điện cạnh tranh, trong đó các ý kiến tập trung vào vấn đề chào giá và quy định vận hành liên hồ chứa,vấn đề thanh toán… trong khi công tác chào giá trên thị trường được thực hiện từ hôm trước thì hôm sau theo quy trình vận hành liên hồ chứa phải phát điện để xả nước cho hạ du dẫn đến ảnh hưởng hoạt động của nhà máy. Công tác vận hành các nhà máy thủy điện khi có nước về cũng như yêu cầu tích nước từ sau ngày 15/11 nên cũng khó khăn cho các doanh nghiệp do tình hình thời tiết hiện nay đã có nhiều diễn biến bất thường, các doanh nghiệp đề nghị nên có quy định cơ chế tính toán chào giá lại cũng như điều chỉnh sớm thời gian tích nước hồ chứa…

Vấn đề hồ sơ thanh toán hiện đã được thông qua chứng từ số và hóa đơn là bản cứng thì cũng được ông Nguyễn Anh Tuấn- Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực có ý kiến với EVN xem xét các vướng mắc của doanh nghiệp trong việc rút ngắn thời gian thanh toán cũng như các vấn đề DN đang vướng mắc… Ông Tuấn cũng đề nghị EVN nên có buổi làm việc với Bộ Tài Chính về việc có thể sử dụng chữ ký số cho hóa đơn của DN trong thanh toán trên thị trường điện cạnh tranh. Đồng thời Cục Điều tiết sẽ sớm làm việc với EVN, A0, công ty mua bán điện và các công ty tham gia thị trường để xem xét tính toán bù chéo giữa các tổng công ty điện lực, từ đó có văn bản báo cáo lên Bộ Công Thương