Nhiều vướng mắc trong xử lý vi phạm hành chính lĩnh vực hải quan

Xứ lý vi phạm hành chính trong lĩnh vưc hải quan đang gặp nhiều khó khăn

Hàng chục nghìn vụ vi phạm mỗi năm

Hoạt động hải quan mang tính tổng hợp, liên quan đến quy định của nhiều văn bản luật điều chỉnh các quan hệ xã hội khác nhau, như: Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Thương mại, Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, Lụât Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật Đầu tư, Luật Môi trường, Luật Quản lý thuế,… sự điều chỉnh của luật pháp quốc tế. Do vậy, vi phạm hành chính (VPHC) trong lĩnh vực hải quan có liên quan đến nhiều quy định mang tính chuyên ngành.

Trong thời gian qua, các hành vi VPHC trong lĩnh vực hải quan thường xảy ra trong hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh…

Theo Tổng cục hải quan, qua công tác kiểm tra, tự kiểm tra từ cấp Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đến các cục hải quan các tỉnh, thành phố và qua công tác phối hợp với các cơ quan chức năng khác, trong thời gian qua đã phát hiện hàng chục nghìn vụ vi phạm mỗi năm. Cụ thể, theo Tổng cục Hải quan, lần lượt trong các năm 2013, 2014, 2015 là 21.200 vụ; 18.448 vụ; 18.448 vụ.

Trong năm 2016, tổng số vụ vi phạm tuy có giảm còn 15.489 vụ nhưng tổng giá trị hàng hóa vi phạm lên đến trên 416 tỷ đồng và chỉ riêng trong 6 tháng đầu năm nay, số vụ vi phạm đã lên tới 8.032 vụ. Trong đó có 3.466 vụ vụ vi phạm về thủ tục hải quan; 106 vụ vi phạm về kiểm soát hải quan; 2.458 vụ vi phạm bị xử phạt do khai sai về thuế; trốn thuế, gian lận thuế; 165 vụ vi phạm về chính sách mặt hàng và 1.532 vụ vi phạm khác.

Nhiều vướng mắc trong quá trình xử lý

Theo Tổng cục Hải quan, mặc dù số vụ vi phạm bị phát hiện hàng năm luôn ở mức cao, tuy nhiên, trong công tác xử lý VPHC lại gặp rất nhiều khó khăn.

Cụ thể, một số quy định trong Luật Xử lý VPHC chưa rõ ràng, thiếu phù hợp với thực tế dẫn đến khó áp dụng thực hiện. Dẫn chiếu cụ thể, Tổng cục Hải quan cho biết, quy định về nguyên tắc xử phạt “Một người thực hiện nhiều hành vi VPHC hoặc VPHC nhiều lần thì bị xử phạt về từng hành vi vi phạm”. Tuy nhiên, quy định này lại chưa làm rõ trường hợp “vi phạm hành chính nhiều lần” thì có bị xử phạt về từng lần vi phạm hay chỉ bị xử phạt 1 lần và áp dụng tình tiết tăng nặng “vi phạm nhiều lần”. Vì vậy, có thể dẫn đến việc xử lý thiếu thống nhất.

Hơn thế, việc xác định tình tiết tăng nặng “vi phạm hành chính có quy mô lớn, số lượng hoặc giá trị hàng hoá lớn” là rất khó vì không có căn cứ để xác định.

Bên cạnh đó, Luật Xử lý VPHC cũng như Nghị định 81/2013/NĐ-CP ngày 19/7/2013 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Xử lý VPHC chưa quy định trình tự, thủ tục thực hiện việc bổ sung, huỷ bỏ, ban hành quyết định mới khi phát hiện quyết định về xử lý VPHC do mình hoặc cấp dưới ban hành có sai sót. Do vậy, có thể phát sinh khiếu nại, khởi kiện về thủ tục thực hiện nếu thực hiện thiếu thống nhất.

Tương tự, các quy định về: thẩm quyền xử phạt; trình tự, thủ tục xử phạt; công bố công khai việc xử phạt VPHC; áp dụng các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý VPHC; thẩm quyền tạm giữ tang vật... cũng còn nhiều hạn chế dẫn đến khó áp dụng trong thực tiễn.

Đặc biệt, qua báo cáo của cục hải quan các tỉnh, thành phố và qua công tác kiểm tra việc thực hiện xử lý VPHC trong toàn ngành hải quan cho thấy, vẫn còn có một số hạn chế, lúng túng trong việc thực hiện nghiệp vụ xử phạt VPHC, như: kỹ năng phát hiện hành vi vi phạm, xác định hành vi vi phạm; kỹ năng lập biên bản VPHC; xác định văn bản áp dụng trong việc ra quyết định xử phạt VPHC, xác định thẩm quyền xử phạt, mức phạt, thiết lập hồ sơ vụ vi phạm…

Để giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện công tác xử phạt VPHC về hải quan và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác xử phạt VPHC nói chung và cán bộ làm công tác xử phạt VPHC trong lĩnh vực hải quan nói riêng, Tổng cục Hải quan đề xuất, trước hết, về mặt cơ chế, chính sách, Bộ Tư pháp cần xem xét, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền sớm sửa đổi các quy định của Luật Xử lý VPHC còn chưa phù hợp với thực tế, gây vướng mắc trong quá trình thực hiện. Đồng thời, giải đáp các vướng mắc liên quan đến các quy định của Luật Xử lý VPHC và các văn bản quy định chi tiết thi hành.

Về tổ chức và nâng cao năng lực cán bộ làm công tác xử lý, Tổng cục Hải quan cũng như các đơn vị có thực hiện công tác xử phạt VPHC thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn về nghiệp vụ xử phạt VPHC chuyên sâu; phổ biến kinh nghiệm, các tình huống thường gặp trong quá trình xử phạt VPHC trong các lĩnh vực khác nhau để các đơn vị cùng học tập, rút kinh nghiệm.

Đối với các cấp được giao thẩm quyền xử phạt VPHC, cần rà soát, xây dựng phương án bố trí hệ thống tổ chức và cán bộ làm công tác tham mưu xử lý phù hợp với yêu cầu của công việc. Lựa chọn những cán bộ có đủ năng lực, am hiểu pháp luật, chuyên môn sâu, có kinh nghiệm trong thực tiễn để đảm đương công tác xử lý vi phạm...

Việc thường xuyên tổ chức tuyên truyền, phổ biến rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng cũng như thông qua các hình thức tuyên truyền trực tiếp khác để giúp các doanh nghiệp, cá nhân liên quan nắm rõ các quy định của pháp luật về xử lý VPHC cũng là một trong những giải pháp quan trọng được ngành hải quan đẩy mạnh thực hiện trong thời gian tới.