Huy động nguồn lực cho tăng trưởng GDP hiệu quả còn thấp

CôngThương - Tái cấu trúc đầu tư chưa như kỳ vọng

Nghiên cứu của nhóm chuyên gia Viện Phát triển doanh nghiệp thuộc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam công bố mới đây cho thấy, kết quả chủ yếu đạt được của quá trình tái cấu trúc đầu tư mới giảm dần được tỷ trọng đầu tư so với GDP; thay đổi cơ cấu đầu tư theo chủ thể đầu tư; bước đầu đổi mới cơ chế quản lý vốn đầu tư nhà nước nhờ đó khắc phục được một phần tình trạng đầu tư dàn trải, phân tán, kém hiệu quả tồn tại trong nhiều năm qua...

Mấy năm gần đây, tỷ trọng tổng đầu tư toàn xã hội so với GDP đã giảm về mức khá hợp lý. Nếu như giai đoạn 2000 - 2007, tỷ lệ vốn đầu tư toàn xã hội so với GDP tăng mạnh qua từng năm từ 34,2% năm 2000 lên 46,5% vào năm 2007, thì đến 2008 - 2010 đã giảm xuống mức 40-41%, năm 2011 giảm còn 36,4%, năm 2012 giảm còn 33,5% và 2013 giảm còn khoảng 30,4%.

Tuy nhiên, cơ cấu và chất lượng đầu tư vẫn chưa có những chuyển biến đáng kể. Nguồn lực từ khu vực ngoài nhà nước có vai trò quan trọng nhưng tỷ trọng đầu tư từ khu vực này vẫn nhỏ và tốc độ tăng chậm nhất. Trong năm 2013, đầu tư tư nhân chiếm tỷ trọng 37,6% và chỉ tăng 6,6% phản ánh động lực sản xuất khu vực ngoài nhà nước vẫn bị suy giảm một cách đáng lo ngại. Điểm sáng kỳ vọng là khu vực FDI đang tiếp tục phục hồi tăng trưởng cho dù chưa đạt mức vốn đăng ký cao nhất của những năm 2008- 2009, song FDI thực hiện luôn có xu hướng tăng.

Tỷ trọng đầu tư của khu vực nhà nước tuy đã giảm dần từ 59,15% năm 2000 xuống 38% năm 2012 nhưng lại tăng lên chiếm 40,4% năm 2013. Tiến trình tái cấu trúc đầu tư vẫn nhiều hạn chế, nhất là tái cơ cấu đầu tư công vẫn chưa có một lộ trình thổng thể, phân cấp còn bất cập… dẫn đến nguy cơ mất cân đối với mục tiêu nâng cao chất lượng tăng trưởng.

Lãng phí lao động

Với dân số trên 90 triệu người, trong đó số người trong độ tuổi lao động chiếm khoảng 55%. Đây là một lợi thế quan trọng của Việt Nam về nguồn nhân lực để phát triển. Số liệu khảo sát cho thấy, lao động đang làm việc những năm vừa qua tăng thêm khá đều đặn khoảng 1 triệu người/năm. Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo đang tăng lên, năm 2011 là 43%, năm 2012 là 46%, năm 2013 đạt 49%.

Tuy nhiên, lợi thế về lao động lại chưa được khai thác sử dụng triệt để, thậm chí bị lãng phí nghiêm trọng. Theo ước tính của nhóm chuyên gia, thất thoát thời gian lao động hiện nay tương đương với khoảng 10 triệu lao động bị thất nghiệp hoàn toàn; trong đó có không ít lao động có sức khỏe và không ít lao động đã qua đào tạo. Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo chưa có việc làm hoặc làm việc không đúng chuyên môn còn rất lớn.

Đóng góp của TFP thấp

Phân tích của nhóm chuyên gia cho thấy, năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP) của Việt Nam còn thấp mới đạt khoảng 3.000 USD/người/năm ở thời điểm năm 2013, chỉ bằng 1/16 của Singapore, bằng 1/2 chung trong khối ASEAN.

Theo đánh giá của Tổ chức Năng suất châu Á, trong 6,03% tăng trường GDP của Việt Nam bình quân giai đoạn 2008- 2010 thì có 3,24% được tạo ra do yếu tố gia tăng lao động, 4,12% được tạo ra do gia tăng vốn, trong khi đóng góp của TFP là âm (-1,33%). Đến giai đoạn 2011 - 2013, một số tính toán sơ bộ của giới chuyên gia cho thấy, mặc dù TFP đã được cải thiện song tỷ trọng đóng góp của yếu tố này cũng mới chỉ đạt khoảng dưới 1,8 điểm % trong tăng trưởng GDP. Xu hướng đóng góp giảm sút của TFP trong tăng trưởng kinh tế, sau đó cải thiện chậm trong 10 năm gần đây là một tín hiệu cảnh báo khả năng tăng trưởng kinh tế Việt Nam rất dễ bị tổn thương và chưa bền vững, nhất là khi nền kinh tế đối diện với rủi ro do tác động của khủng hoảng kinh tế.

Mặc dù đã có những nỗ lực thực hiện tái cấu trúc và đổi mới mô hình tăng trưởng, song tăng trưởng kinh tế của Việt Nam vẫn nặng với mô hình theo chiều rộng. Ngay cả khi tăng trưởng theo chiều rộng thì vẫn nghiêng nhiều về yếu tố vốn hơn là yếu tố lao động (đóng góp của vốn cao hơn nhiều đóng góp của yếu tố lao động và TFP), trong khi nguồn vốn còn thiếu và nguồn lao động thì lại dồi dào không tận dụng khai thác một cách triệt để. Nếu kéo dài tình trạng này, nền kinh tế Việt Nam sẽ không thể phát triển bền vững, chất lượng tăng trưởng không được cải thiện và tốc độ tăng trưởng GDP cũng sẽ bị kìm hãm.

Ngọc Quỳnh