Nghịch lý ở cửa khẩu: Hàng ngàn tấn gạo ùn ứ

Từ mừng đến... lo

Mấy năm nay các tỉnh phía Tây Nam Trung Quốc do hạn hán, sâu bệnh nên liên tục mất mùa, nhiều vùng nông thôn thiếu ăn, nhu cầu nhập khẩu lương thực từ Việt Nam ngày một cao.

Tại bãi số 3 gần đó chúng tôi thấy hai xe đang bốc gạo chuyền sang nhau, bà Trần Thị L, người dân Phố Mới đứng ra kết nối giữa chủ hàng Trung Quốc với chủ hàng Việt Nam lắc đầu: "Có xe nằm đợi ở đây hơn tuần nay rồi, chủ xe buộc phải quay đầu, nên gạo chưa xuất được phải gửi vào các kho...".

Ngay từ những tháng đầu năm 2015 Trung Quốc đã ồ ạt nhập khẩu gạo của Việt Nam qua cửa khẩu phụ Bản Vược (Bát Xát, Lào Cai) và lối mở Bản Quẩn (Bảo Thắng).

Theo thống kê của Sở Công thương Lào Cai, 3 tháng đầu năm nay tại cửa khẩu phụ Bản Vược có 8 DN tham gia xuất khẩu gạo, trong đó có nhiều DN phía Nam, lượng gạo XK được 32.250 tấn, lối mở Bản Quẩn có 4 DN XK được 43.060 tấn.

Tổng lượng gạo quý I XK được 75.310 tấn, trị giá 33,084 triệu USD. Đứng đầu danh sách XK là Cty TNHH TM&DV Thiên Nhiên là 29.005 tấn, tiếp đến là Cty TNHH Đầu tư Phước Sơn là 20.230 tấn, Cty TNHH Dương Vũ 15.420 tấn, Doanh nghiệp tư nhân Năm Điều 4.255 tấn...

Nửa đầu tháng 4/2015 XK được 7.500 tấn, như vậy tổng lượng gạo XK đến ngày 13/4 được 82.810 tấn.

Năm 2014 gạo XK qua các cửa khẩu Lào Cai là 643.085 tấn, giá trị 249,608 triệu USD, giá trung bình mỗi tấn gạo XK đạt 388,14 USD. Tính ra mỗi tấn gạo XK đạt 7,5-8 triệu đồng, gạo ngon có giá từ 10-12 triệu/tấn.

Giá gạo XK 3 tháng đầu năm nay đạt 439,3 USD/tấn, tính ra mỗi tấn gạo XK 8,5-9 triệu đồng. So với giá gạo XK năm 2014 tăng từ 1-1,5 triệu/tấn.

Một xe chở gạo chuẩn bị về kho chứa

Tuy nhiên, từ 1/4/2015 đến nay tại cửa khẩu phụ Bản Vược và lối mở Bản Quẩn gạo XK sang Trung Quốc đang ùn ứ hàng ngàn tấn. Ngày 15-16/4/2015, PV báo NNVN đã có mặt tại Lào Cai tìm hiểu vấn đề này.

Tại cửa khẩu phụ Bản Vược tất cả các bãi đậu xe hầu như không còn một chỗ trống. Hàng trăm xe tải và container phủ bạt kín mít nằm chen chúc nhau dưới cái nắng tháng 4 chói chang của miền Tây Bắc.

Bãi đậu xe của Cty TNHH Minh Đức chật cứng xe chở gạo nằm chờ

Gió ngùn ngụt từ phía bờ sông Hồng thổi lên làm những tấm vải bạt che các quán cóc ven đường bay phần phật.

Tôi dừng xe chụp mấy kiểu ảnh đoàn xe cotainer đang nằm bất động trong nắng, cánh lái xe đường dài đang ngồi hút thuốc lào trong chiếc quán gần ngã ba đường xi xào bảo tôi: "Ông nhà báo ơi, chụp xe làm gì, chụp mấy thằng lái xe chúng tôi đang ngồi thối ghế ở đây cả tuần nay rồi...".

Tôi bước vào quán, một người lái xe trung tuổi kéo ghế mời tôi ngồi ngán ngẩm: "Tôi nằm đợi ở đây hơn tuần nay chờ xuống hàng xuất khẩu sang Trung Quốc mà đã được đâu. Chả biết bên kia họ ngán mình điều gì mà chưa chịu đón hàng, nằm chờ chưa biết đến bao giờ buồn đến nẫu ruột...".

Theo cánh lái xe và đám “cửu vạn”, ba tháng đầu năm nay, tại cửa khẩu Bản Vược người và xe chen chúc nhau xuống bãi đậu ven sông Hồng, còn từ đầu tháng 4 đến nay thì hàng trăm xe dồn ứ tại các bãi đậu, nằm chật cứng cửa khẩu, còn dưới bãi ven sông Hồng thì vắng tanh vắng ngắt.

Xe chở gạo và hàng hoá nằm đợi ngoài cửa khẩu

Quả đúng như cánh lái xe phản ánh, cửa khẩu Bản Vược hai hàng xe tải và container nối đuôi nhau nằm bất động, còn dưới bờ sông hàng trăm tàu thuyền đậu san sát hai bên bờ, nước sông Hồng cạn nhe, từng đụm cát sỏi nhô lên.

Tôi hỏi mấy “cửu vạn” đứng cạnh: "Sông Hồng sao cạn thế nhỉ?". Một người nhanh nhảu bảo tôi: "Trung Quốc họ đắp đập thủy điện phía thượng nguồn, nếu không có mấy trận mưa cách nay mấy hôm thì quãng sông này cạn đến nỗi có thể xắn quần lội qua được bác ạ".

Chi cục Hải quan Bát Xát, vắng tanh vắng ngắt, hỏi ra mới hay từ 1/4 đến nay phía Trung Quốc cấm đường biên nên chẳng thể làm thủ tục thông quan lô hàng nào.

Một vị ở Chi cục Hải quan Bát Xát xin phép không nêu tên, anh lắc đầu bảo tôi: "Phía bạn gửi cho các cơ quan làm nhiệm vụ ở cửa khẩu Lào Cai hai công văn, công văn thứ nhất với nội dung: Hiện nay Trung Quốc đang tổ chức diễn tập không quân dọc biên giới, nên việc xuất nhập khẩu các lối mở tạm dừng để tránh đạn lạc, còn cửa khẩu quốc tế Lào Cai vẫn hoạt động bình thường.

Công văn thứ hai với nội dung: Phía Trung Quốc đang tăng cường chống buôn lậu hàng hóa dọc tuyến biên giới, nên đề nghị phía Việt Nam phối hợp. Hơn nữa nước sông cạn thuyền không đi được, dẫu Hải quan có làm thủ tục thông quan thì cũng khó chở hàng qua sông...".

Sáng 16/4, tôi có mặt tại lối mở Bản Quẩn, các bãi đậu xe chật cứng, tại bãi đậu xe của Công ty TNHH Minh Đức nằm gần trạm kiểm soát biên phòng Bản Quẩn có hơn 30 xe đầu kéo đỗ sát nhau như xếp cá. Toàn loại xe 6 chân, chiếc nào cũng đầy ắp gạo, mỗi xe chở 40-50 tấn nằm bất động.

Hai cậu lái xe thấy tôi chụp ảnh thì than thở: "Chú ơi, cháu nằm đây đã gần một tuần nay, ăn đợi nằm chờ ngán quá rồi mà chưa thấy phía Trung Quốc cử người sang đón hàng. Chủ hàng thì bảo cứ đợi đấy...".

Tôi điện cho bà Ng, một chủ DN xuất khẩu gạo ở Lào Cai, bà Ng không ngần ngại nói ngay: "DN của tôi năm 2015 chưa tham gia XK gạo, vì cửa khẩu phụ Bản Vược nước sông Hồng cạn thuyền không qua được, nếu Chính phủ cho phép XK tiểu ngạch qua lối mở Na Lốc thì DN tôi tham gia. Hiện kho của tôi có khoảng 4.000 tấn gạo các DN bạn gửi chờ XK...".

Bà Nguyễn Thị Bích Vượng, GĐ Công ty TNHH Thương mại XNK Hưng Thịnh không cần giấu giếm: "Năm nay Công ty của chúng tôi mới XK được khoảng 3.000 tấn gạo, giá XK từ 2.800-3.200 tệ/tấn, tính bình quân tiền Việt Nam là 10.400đ/kg. Nhưng hiện nay do cửa khẩu Bản Vược nước cạn, phía Trung Quốc kiểm soát chặt nên hàng không qua được.

Hiện kho của Công ty sức chứa hơn 4.000 tấn đã đầy, sáng nay tôi phải sang bên Phố Mới ký hợp đồng thuê kho chừng hơn 1.000 tấn nữa. Mong muốn của các DN xuất khẩu gạo ở Lào Cai và các đối tác bên Trung Quốc là Chính phủ cho XK gạo qua lối mở Na Lốc để mau chóng giải phóng hàng ngàn tấn gạo đang dồn ứ tại Lào Cai..."

Không quá nôn nóng

Thông tin từ phía Trung Quốc mà PV nắm được, tình hình thiếu lương thực ở các tỉnh phía Tây Nam Trung Quốc do mất mùa và nắng hạn khá gay gắt. Trung Quốc không thể nhập gạo của Thái Lan và Campuchia được do giá cao và đường vận chuyển quá xa.

Chính vì thế, các DN Trung Quốc đã quen nhập khẩu gạo từ Việt Nam với giá phải chăng, thủ tục thông quan thông thoáng. Hiện nay do phía TQ đang tăng cường chống buôn lậu, nên các DN của họ đang đợi cơ hội, nhất là sau ngày 31/5/2015.

Làm việc với lãnh đạo đồn biên phòng cửa khẩu Quốc tế Lào Cai, cũng như với Trạm kiểm soát biên phòng Bản Quẩn, chúng tôi đều nhận được câu trả lời: Phía biên phòng chúng tôi tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các DN xuất khẩu gạo để sớm giải phóng hàng, giúp nông dân tiêu thụ hàng hoá...

Các DN xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Trung Quốc không quá nôn nóng, trong thời gian từ nay đến hết ngày 31/5 nên tạm dừng vận chuyển gạo lên Lào Cai tránh sự ùn ứ, nhất là không để các DN phía TQ ép giá như đã từng ép giá đối với mặt hàng vải quả tươi.

Nhu cầu nhập khẩu gạo của họ là rất lớn, các cụ có câu “Gạo không ăn thì còn đó”, các DN Việt Nam cần tỉnh táo trước cái “bẫy” giá mà họ đã nhiều năm áp dụng.