Nghệ An: Xuất khẩu lao động và những hệ lụy

Lao động sau khi trở về từ Hàn Quốc

Lợi bất cập hại

3 năm trở lại đây, do lao động Việt Nam trốn ra ngoài làm việc sau khi hết hợp đồng quá nhiều nên mỗi một năm chính phủ Hàn Quốc phải ký hợp tác lao động với Việt Nam một lần (trước đây ký hợp tác dài hạn). Bởi thế, từ năm 2011 đến nay, các trường hợp được trở lại Hàn Quốc chỉ ưu tiên cho những người đã đỗ kỳ thi chứng chỉ tiếng Hàn theo chương trình EPS và những người lao động Việt Nam đã hoàn thành đúng quy định lao động về nước để thi lại. Bên cạnh đó, ưu tiên cho hộ nghèo và chương trình cấp phép E7 dành cho những lao động có tay nghề cao. Đây cũng là nguyên nhân khiến Nghệ An hiện còn hơn 1.000 lao động đã có chứng chỉ tiếng Hàn nhưng vẫn chưa được sang Hàn Quốc làm việc.

Anh Nguyễn Hữu Việt (xã Diễn Hải, huyện Diễn Châu) đã có 8 năm làm việc từ Hàn Quốc trở về cho biết: Nếu là lao động chính thức sẽ được đóng bảo hiểm, được hưởng các chế độ nghỉ lễ, nghỉ phép đầy đủ. Khi đã là lao động chui thì không còn các chế độ đó, ra ngoài sơ sẩy là bị bắt ngay. Cũng theo anh Việt, người lao động Việt Nam trốn ở lại Hàn Quốc chủ yếu muốn làm thêm kinh tế để mau chóng hoàn trả vốn và có một khoản tích lũy khi về nước. Đối tượng thứ 2 là những người không đi theo con đường chính thống nên phải chấp nhận cư trú bất hợp pháp để tìm việc. Ngoài ra, không ít lao động Việt Nam sẵn sàng phá vỡ hợp đồng ra ngoài làm để có thu nhập cao hơn và để ở lại nước ngoài bất hợp pháp lâu hơn, dù có thể gặp rủi ro và bị trục xuất về nước. Ông Lê Lương Nguyên - Giám đốc Công ty TNHH Strangplus elevator Việt Hàn, Khu công nghiệp Nghi Phú - cho rằng, người lao động Việt Nam sang Hàn Quốc nên kiếm một cái nghề để lập nghiệp, học kinh nghiệm sau này đầu tư làm ăn, phát triển kinh tế tại quê hương. Điều này phụ thuộc vào ý thức tự giác của người lao động nhằm bảo đảm quyền lợi cho chính bản thân.

Trong điều kiện hiện nay, “du học” sang Hàn Quốc là con đường ngắn nhất và dễ đi nhất bởi chỉ cần tốt nghiệp cấp III, có chừng 200 triệu đồng để trả học phí cho 6 tháng đầu tiên là hoàn thành thủ tục sang Hàn Quốc. Trên thực tế, nhiều người coi du học là con đường ngắn nhất để hợp pháp sang Hàn Quốc rồi tìm cách trốn ra ngoài. Riêng Công ty Incomex, từ đầu năm đến nay đã có 80% học sinh du học qua công ty chỉ sau một tháng là trốn ra ngoài, chấp nhận sống chui lủi để làm việc.

Xử lý nghiêm lao động bỏ trốn

Theo thống kê, hiện tỉnh có gần 5.000 lao động sang làm việc tại Hàn Quốc. Trong đó có 555 lao động xuất cảnh trong năm 2014 khi chương trình EPS được nối lại, còn lại là những lao động xuất cảnh trước tháng 9/2012 (thời điểm chương trình EPS bị tạm dừng) đang còn thời hạn hợp đồng lao động. Có khoảng 1.031 lao động đã kiểm tra tiếng Hàn đạt yêu cầu nhưng chưa đi được. Trong khi tình trạng lao động hết hạn hợp đồng, bỏ trốn, cư trú bất hợp pháp tại Hàn Quốc vẫn xảy ra. Nhiều lao động bỏ trốn lo lắng nếu về nước khi hết hạn hợp đồng sẽ khó tìm việc làm ổn định và khó quay trở lại.

Để giải quyết tình trạng này, hai năm trở lại đây, Nghệ An đã tổ chức 11 hội nghị tuyên truyền, vận động gia đình có con em đang làm việc tại Hàn Quốc sắp hết hạn hợp đồng lao động và một số lao động về nước. Thế nhưng, việc xử lý lao động không về nước đúng thời hạn theo Nghị định 95 cũng gặp nhiều khó khăn vì đa số lao động này không ở địa phương, tài sản hiện tại là của chung gia đình nên không thể cưỡng chế.

Trước tình hình trên, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) Nghệ An đang tăng cường thanh tra, kiểm tra, chấn chỉnh công tác quản lý nhà nước về XKLĐ , xử lý nghiêm các đơn vị môi giới, cung ứng XKLĐ có hành vi lừa đảo, thu phí vượt quá quy định. Đề nghị xử phạt hành chính đối với gia đình có con em cư trú bất hợp pháp tại Hàn Quốc sau khi đã vận động, tuyên truyền không có kết quả. Kiên quyết hơn, Bộ LĐ-TB&XH sẽ cho dừng chương trình XKLĐ ở những địa phương có lao động bỏ trốn nhiều.