Lật lại vụ án ngàn năm trước qua cuốn “Vụ án Thái sư hóa hổ”

Cuốn sách “Vụ án Thái sư hóa hổ” của tác giả Từ Khôi do nhà xuất bản Thanh niên vừa ra mắt bạn đọc đã rọi thêm một luồng sáng vào một trong những nhân vật nổi tiếng nhất trong lịch sử đất nước.

Lê Văn Thịnh là người khai khoa nền khoa bảng Việt Nam. Năm 1075, tại kỳ thi Minh kinh bác học, Lê Văn Thịnh đỗ đầu trong 10 người được lấy đỗ. Sau khi đỗ ông được giao làm thầy dạy vua Lý Nhân Tông. Lúc này vua mới 6 tuổi. Vì ông đỗ đầu ở kỳ thi đầu tiên nên nhiều triều đại phong kiến sau suy tôn ông là ông tổ khoa bảng Việt Nam, hoặc Trạng nguyên đầu tiên.

Trong cuộc đời làm quan của mình, Lê Văn Thịnh đã lên đến tột bậc là Thái sư đầu triều. Công lao lớn nhất của ông là đòi lại cương thổ bị mất từ trước chiến tranh. Cuộc đàm phán năm 1078 của phái bộ Đào Tông Nguyên thất bại. Năm 1084, Lê Văn Thịnh được phong làm Chánh sứ, sang trại Vĩnh Bình (nhà Tống) để tiếp tục đòi lại vùng đất châu Quảng Nguyên (nay thuộc địa phận tỉnh Cao Bằng). Với những chứng cứ xác thực và hợp lý, vua Tống buộc phải trả lại những vùng đất đã chiếm của nước ta.

Hơn mười năm sau đó, khi đương triều Thái sư, Lê Văn Thịnh bị quy vào tội “hóa hổ” giết vua Lý Nhân Tông trên hồ Dâm Đàm (Hồ Tây - Hà Nội ngày nay). Đây là vụ án chấn động đương thời nhưng sử sách ghi lại rất ít. Dù không được minh oan nhưng Thái sư Lê Văn Thịnh vẫn được người dân kính trọng. Có 14 đền thờ ông được lập trên cả nước.

Cuốn sách khắc họa trọn vẹn chân dung Thái sư Lê Văn Thịnh từ thuở thiếu thời cho đến khi qua đời cùng những suy nghĩ trăn trở của tác giả về con người tài hoa nhưng phận bạc. Sách gồm 2 truyện ngắn: Hồ Tây có còn sương mù giăng và Nỗi đau rồng cùng tùy bút Vụ án Thái sư hóa hổ.

“Vụ án Thái sư hóa hổ” không phải tiểu thuyết nhưng cũng không thuộc loại sách khảo cứu. Việc lựa chọn thể loại tùy bút cho phép tác giả Từ Khôi tiếp cận được chân lý một cách gần nhất. Trên cơ sở nghiên cứu sử sách, nắm bắt các câu chuyện truyền miệng từ điền dã, nội dung văn bia, sắc phong, tác giả đã chắp nối lại. Ở những góc khuất của lịch sử, tác giả đã có những kiến giải theo phương pháp logic. Vì vậy, đọc tùy bút “Vụ án Thái sư hóa hổ” vừa có sức hấp dẫn của văn học dân gian, lại vừa có bóng dáng của các tư liệu lịch sử. Đặc biệt tác giả đã không bị lệ thuộc vào tuyến tính thời gian cũng như các cứ liệu cả trong chính sử lẫn điền dã mà đã mạnh dạn đưa ra nhiều luận giải khá xác đáng song mang tính mở để có thể thu hút nhiều kiến giải hơn.

Tác giả Từ Khôi tên thật là Nguyễn Mạnh Thắng, hiện đang công tác tại báo Đại đoàn kết. Tâm sự về mối nhân duyên đưa mình đến với nhân vật Thái sư Lê Văn Thịnh, tác giả cho biết lúc đầu chỉ là tìm kiếm tư liệu để viết báo, sau đó cuộc đời của con người kỳ vĩ này khiến anh muốn tìm hiểu nhiều và sâu hơn nữa. Cuốn sách được thai nghén từ năm 2004, đến năm 2011 thì cơ bản hoàn thành và chỉnh sửa bổ sung cho đến năm 2017 mới xuất bản.

Bên cạnh cuốn sách này, tác giả đã hoàn thành một phim dài 60 phút cũng về Thái sư Lê Văn Thịnh nhưng chưa công chiếu. Cuốn sách là nguồn tư liệu hấp dẫn với các bạn trẻ muốn tìm hiểu lịch sử dân tộc với một cái nhìn công tâm.