Không làm tăng nợ công

Nghị định này sẽ có hiệu lực từ ngày 15/6/2017.

Đại diện Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại cho biết, trong giai đoạn 2004 - 2015, trong tổng số vốn ODA, vay ưu đãi được ký kết (khoảng 45 tỷ USD), số vốn vay dành cho các chương trình dự án thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách trung ương khoảng 15,51 tỷ USD (chiếm 35%). Trong tổng số vốn vay cho chương trình dự án của địa phương, tỷ trọng vốn cấp phát còn lớn (92,2%); tỷ trọng cho vay lại còn hạn chế (7,8%).

Từ tháng 7/2017, Việt Nam không còn được vay vốn từ Ngân hàng Thế giới theo điều kiện ODA, sau đó sẽ đến các đối tác phát triển khác; Việt Nam phải chuyển sang sử dụng chủ yếu là nguồn vay ưu đãi và tiến tới vay toàn bộ theo điều kiện thị trường.

Mặt khác, cơ chế cấp phát cũng bắt đầu bộc lộ một số hạn chế, chưa đảm bảo sự hỗ trợ đồng đều của Trung ương tới các địa phương. Một số địa phương lớn được hỗ trợ nhiều, địa phương nhỏ khó khăn hơn được hỗ trợ ít (do quy mô của dự án nhỏ hơn). Cơ chế cấp phát chưa khuyến khích các địa phương phát huy tối đa tính chủ động để đạt được hiệu quả sử dụng vốn tối ưu. Đồng thời, Luật Ngân sách nhà nước 2015 (có hiệu lực thì hành từ năm ngân sách 2017) đã chính thức quy định quyền vay nợ của địa phương (thông qua các quy định về bội chi, hạn mức nợ...).

Từ các yêu cầu của pháp luật Việt Nam và đòi hỏi của tình hình mới, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 52/2017/NĐ-CP để quy định rõ về cơ chế cho vay lại đối với chính quyền địa phương. Theo đó, việc cho vay lại nguồn vốn vay ODA, vay ưu đãi đối với UBND cấp tỉnh đảm bảo công khai, minh bạch, phù hợp với khả năng tài chính của ngân sách địa phương.

Một trong những điểm quan trọng nhất của Nghị định này là tỷ lệ cho vay lại vốn vay ODA và vốn vay ưu đãi, được quy định chi tiết tại điều 5 của Nghị định này. Đối với cho vay lại chính quyền địa phương, tỷ lệ cho vay lại các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội của địa phương được xác định theo điều kiện của nguồn vốn (vay ODA và vay ưu đãi). Tỷ lệ cho vay lại vốn ODA dự kiến chia làm 5 nhóm bao gồm 3 nhóm đối với các tỉnh nhận trợ cấp từ ngân sách trung ương (theo mức độ trợ cấp), và 2 nhóm đối với các tỉnh điều tiết về ngân sách trung ương. Đối với vốn vay ưu đãi, tỷ lệ cho vay lại chia làm 3 nhóm, bao gồm nhóm các địa phương khó khăn nhất (được ngân sách Trung ương trợ cấp trên 70%) và có huyện thuộc danh mục Nghị quyết 30a của Chính phủ, nhóm các tỉnh khác nhận trợ cấp từ NSTW và nhóm các tỉnh có điều tiết về trung ương. Đối với các dự án đầu tư theo phương thức hợp tác công tư (PPP), để khuyến khích hình thức hợp tác này, tỷ lệ cho vay lại thống nhất là 70%.

Theo các chuyên gia, việc ban hành Nghị định số 52/2017/NĐ-CP của Chính phủ trong bối cảnh Việt Nam sắp “tốt nghiệp” về vốn vay ODA là hoàn toàn cần thiết bởi bên cạnh vốn ODA vẫn còn nhiều nguồn vốn vay khác của các định chế tài chính quốc tế với các điều kiện gần sát với thị trường. Nghị định này ban hành sẽ chủ yếu tác động đến quan hệ giữa các cấp ngân sách mà không làm thay đổi mức nợ công.

Bên cạnh đó, việc Nghị định 52 có điều khoản cho phép thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh (và tới đây là một số thành phố trực thuộc T.Ư) được vay lại 80% vốn vay ODA không phải mang tính “ưu ái” gì mà hoàn toàn phù hợp với các nghị quyết của T.Ư về phát triển các thành phố này. Mặt khác điều 74 Luật Ngân sách 2015 đã cho phép Chính phủ được xác định mức được vay lại này như là việc ban hành cơ chế đặc thù với các địa phương.