Khó chống thuốc lá nhập lậu, vì sao? - Bài 3: Nguy cơ thẩm lậu sau tái xuất

Tiêu hủy thuốc lá nhập bị tịch thu sẽ ngăn chặn được thẩm lậu thuốc lá qua biên giới

Theo thống kê, thuốc lá lậu đã và đang trở thành vấn nạn quốc gia, trung bình hàng năm xấp xỉ gần 1 tỷ bao thuốc lá ngoại nhập lậu vào tiêu thụ trong nước (chiếm 20-22% thị trường), gây thất thu ngân sách hàng năm khoản 6.300 tỷ đồng năm 2013 và đến nay, trung bình thất thu gần 10.000 tỷ đồng... Mặc dù lực lượng chức năng trên cả nước, đặc biệt là các địa phương thường diễn ra tình trạng nhập lậu như: An Giang, Tây Ninh, Long An, Quảng Trị, Quảng Ninh, Lạng Sơn... đã tăng cường kiểm soát nhưng số lượng bắt giữ vẫn chỉ như “muối bỏ bể”, chiếm khoảng hơn 1%.

Trong khi công tác đấu tranh thuốc lá nhập lậu còn chưa hiệu quả, thì các chính sách xử lý thuốc lá nhập lậu bị tịch thu cũng đang có nhiều ý kiến trái chiều. Theo đó, Long An đang kiến nghị Chính phủ tái xuất thuốc lá nhập lậu có chất lượng thay vì tiêu hủy như hiện nay.

Tuy nhiên, ý kiến này cũng đang vấp phải nhiều phản đối. Theo một số bộ, ngành, việc cho tái xuất thuốc lá lậu mặc dù đem lại lợi ích kinh tế nhưng cũng sẽ gây ra không ít những bất cập trong quá trình thực thi. Năm 2012, Chính phủ cũng đã từng thí điểm cho tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu theo Quyết định số 1112/QĐ-TTg ngày 21/8/2012. Sau hai năm thực hiện thí điểm cho thấy phương án này có nhiều bất cập trong cả khâu kiểm soát và thực hiện.

Bộ Y tế cho rằng: Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá mà Việt Nam là thành viên quy định: “Khoản 4c Điều 15 của FCTC quy định “tiến hành các bước thích hợp để đảm bảo rằng tất cả các phương tiện sản xuất, thuốc lá giả, thuốc lá nhái nhãn mác và các sản phẩm thuốc lá bị tịch thu được tiêu hủy, sử dụng các phương pháp tiêu hủy không ảnh hưởng đến môi trường ở những nơi có thể, hoặc hủy bỏ theo đúng pháp luật trong nước”; Khoản 5 Điều 26 Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá quy định việc xử lý thuốc lá nhập lậu được thực hiện theo quy định của Chính phủ…

Mặt khác để bảo quản các sản phẩm sau khi tái xuất không quay trở lại Việt Nam, viết tái xuất phải được thực hiện bằng đường biển và phải xuất đến các quốc gia không có đường biên giới với Việt Nam. Thực tế rất ít các công ty thu mua đáp ứng được quy định này. Bên cạnh đó, việc tìm được thị trường tái xuất cũng là vấn đề khó khăn bởi sản phẩm thuốc lá muốn được nhập khẩu chính thức vào các nước phải đáp ứng các tiêu chí kỹ thuật đối với sản phẩm thuốc lá của nước nhập khẩu. Đây là những nguyên nhân dẫn đến việc tái thẩm lậu thuốc lá đã được đưa đi tái xuất trở lại thị trường trong nước. “Theo số liệu của Bộ Công Thương, hầu hết các sản phẩm thuốc lá tái xuất đều không được tái xuất sang các nước có ghi trong hợp đồng. Như vậy việc tái xuất vừa không đạt được hiệu quả kinh tế vừa không đạt được mục tiêu của việc tái xuất và đa số các tỉnh trọng điểm về buôn lậu thuốc lá theo báo cáo số 18/BC-BCĐ 389 ngày 8/8/2016 ủng hộ việc tiếp tục thực hiện tiêu hủy thuốc lá”, Thứ trưởng Bộ Y Tế - Phạm Lê Tuấn khẳng định.

Đồng tình quan điểm không tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu, Bộ Tư pháp cho rằng, việc tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu đòi hỏi phải có số lượng lớn, trong khi có nhưng trường hợp tịch thu thuốc lá nhập lậu với lượng ít, trường hợp này phải cần có nơi cất và bảo quản thuốc lá để đợi khi có đủ số lượng mới thực hiện tái xuất, vậy sẽ phát sinh thêm các chi phí khác để cất giữ và bảo quan thuốc lá nhập lậu bị tịch thu.

Theo Hiệp hội Thuốc lá, nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ việc thẩm lậu, quay vòng lại tiếp diễn như thời điểm trước đây. Minh chứng điều này, Hiệp hội cho biết, qua công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu thuốc lá đã cho thấy chủng loại thuốc lá điếu nhập lậu vào Việt Nam rất đa dạng, nhưng chủ yếu là thuốc lá JET và HERO, chiếm khoảng 80%. Đây là nhãn hiệu chủ yếu được sản xuất tại Indonesia và nhập lậu vào Việt Nam thông qua đường biên giới của nước ta với Lào và Campuchia. Các sản phẩm này không in cảnh báo sức khỏe, không in nơi sản xuất, không in thời gian sản xuất và không có giấy xác nhận chất lượng của một cơ quan nào. Do đó nếu các loại thuốc lá nhập lậu được tái xuất, thì nguy cơ quay tái thẩm lậu về Việt Nam là rất cao bởi:

Thứ nhất, thuốc lá JET, HERO và các loại thuốc lá cấp thấp khác như Golden Deer, Ram, Nelson … không phù hợp với các nước trong khu vực và hiện nay chỉ tiêu thụ ở thị trường Việt Nam nên sau khi tái xuất những loại thuốc lá này sẽ tái thẩm lậu lại Việt Nam.

Thứ hai, do không in cảnh báo sức khỏe, không in nơi sản xuất, không in thời gian sản xuất và không có giấy xác nhận chất lượng, các loại thuốc lá này không đủ tiêu chuẩn để nhập khẩu ở đa số các nước, việc tái xuất đến một thị trường nước ngoài nào đó là không thực tế, nếu có thì cũng chỉ để đưa trở lại Việt Nam.

Ngoài ra, thuốc lá khi muốn xuất sang nước khác một cách chính thức thì phải in bằng tiếng nước nhập khẩu nên rất khó tìm được thị trường thích hợp. Chính vì vậy, việc tái xuất “đi đâu” là rất khó và nguy cơ thẩm lậu sau tái xuất là điều rất dễ xảy ra.

TIN LIÊN QUAN
	Khó chống thuốc lá nhập lậu, vì sao? - Bài 2: Luật “mâu thuẫn” với luật
	Khó chống thuốc lá nhập lậu, vì sao? Bài 1: “Dân buôn” lộng hành và liều lĩnh