Hợp tác xã kiểu mới: Lời giải cho việc "giải cứu" nông sản

Đó là ý kiến của giới chuyên gia Đức đưa ra tại Hội thảo Bản chất, vai trò của Hợp tác xã và kinh nghiệm từ các hợp tác xã ở Đức do Trung tâm Nghiên cứu Truyền thông Phát triển (RED) và Liên minh Hợp tác xã Đức (DGRV) tổ chức tại Hà Nội, sáng 15/6.

Toàn cảnh hội thảo

Từ bài học thành công của hợp tác xã Đức

Mặc dù cùng xuất phát điểm khá giống với Việt Nam, song mô hình hợp tác xã ở Đức đang gặt hái được rất nhiều thành công và tạo được lợi ích lớn cho các thành viên hợp tác xã, nhà sản xuất. Ngược lại, mô hình hợp tác xã ở Việt Nam đang bộc lộ nhiều bất cập. Hoạt động chủ yếu vẫn dựa trên nền tảng cũ và không đem lại nhiều hiệu quả cho người nông dân.

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Christian Staacke, Phó Giám đốc Dự án Liên đoàn Hợp tác xã Raiffeisen Cộng hòa Liên bang Đức cho hay, ở Đức, mô hình hợp tác xã được coi là một loại hình DN, hoạt động như doanh nghiệp và bình đẳng với các loại hình doanh nghiệp khác trong lĩnh vực nông nghiệp. Kinh tế hợp tác xã của Đức được coi là bộ phận quan trọng của thành phần kinh tế dân doanh. Cũng như nhiều mô hình hợp tác xã hiện đại trên thế giới, mô hình hợp tác xã ở Đức có vai trò quan trọng trong việc kết nối nhà sản xuất với thị trường, bao tiêu toàn bộ đầu vào và đầu ra, đảm bảo khâu tiêu thụ tốt nhất cho nhà sản xuất với giá cả hợp lý nhất.

“Các hợp tác xã ở Đức có vai trò trong việc thương thảo với nhà máy chế biến mức giá tốt nhất và sau đó sẽ mang hợp đồng giá trị tốt về cho nhà sản xuất. Điều này các hợp tác xã ở Việt Nam chưa làm được” - ông Christian Staacke nhận định.

Ông Christian Staacke - Phó Giám đốc Dự án Liên đoàn Hợp tác xã Raiffeisen Cộng hòa Liên bang Đức phát biểu tại hội thảo

Ông Christian Staacke cũng nhấn mạnh: Tại sao mô hình hợp tác xã ở Đức thành công? Trong khi cùng xuất phát điểm đều trải qua sự chia cắt của chiến tranh như ở Việt Nam, và cùng bắt đầu mô hình hợp tác xã với hình thức là kinh tế tập thể giống như ở Việt Nam mà mô hình hợp tác xã của Việt Nam lại không hiệu quả? Điều quyết định để các hợp tác xã thành công nằm ở chính tư duy của các thành viên hợp tác xã. Họ chấp nhận loại bỏ tư duy mô hình hợp tác xã kiểu cũ, cùng hợp tác với nhau trên tinh thần tự nguyện và có những đóng góp về ý tưởng cũng như tài chính một cách nhiệt tình. Còn ở Việt Nam chưa được như vậy, chủ yếu các xã viên vẫn còn mang tư tưởng “kiểu cũ”, vẫn hoạt động theo kiểu bao cấp và hầu như không hào hứng, hoạt động một cách rời rạc và gần như không đủ sức để gắn kết các thành viên.

Loại bỏ khâu trung gian thế nào?

Nói về thực trạng được mùa rớt giá hiện nay trong ngành nông sản của Việt Nam và đặc biệt là thực trạng ế thừa nông sản, khiến toàn xã hội phải vào cuộc “giải cứu” như thời gian qua, các chuyên gia Đức cho rằng, quan trọng nhất là phải xây dựng được thành công mô hình hợp tác xã kiểu mới. Ở đó, hợp tác xã đóng vai trò quy tụ các nhà sản xuất và sẽ cam kết với người nông dân, nhà sản xuất đảm bảo đầu ra ổn định, có giá cả hợp lý, có lợi ích cho người nông dân. Khi hoạt động của hợp tác xã phát huy được hiệu quả, lúc đó đương nhiên khâu trung gian – thương lái sẽ không còn chỗ đứng. Trong chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp, hợp tác sẽ là người tìm hiểu thông tin, nắm bắt nhu cầu của thị trường để từ đó định hướng cho bà con nông dân nên sản xuất loại sản phẩm gì, số lượng bao nhiêu. Tiếp đó, hợp tác xã cũng chính là người đi thương thảo và ký kết các hợp đồng để đảm bảo đầu ra cho bà con nông dân.

Lâu nay ở Việt Nam vẫn luôn tồn tại thực trạng, người nông dân khi thấy các thương lái trả giá cao một mặt hàng nào đó là lao vào sản xuất ồ ạt, trồng loại cây đó, nuôi loại con đó. Kể lại câu chuyện của một hợp tác xã ở Đức, ông Ulrich Werner, Đại diện Liên minh Hợp tác xã Đức (DGRV) cho biết, khi chủ tịch một hợp tác xã đang họp với bà con nông dân, một thương lái đứng lên cầm một xấp tiền và nói sẽ trả ngay lập tức số tiền đó cho bà con nếu bà con chịu gom hết hàng đưa cho người thương lái này. Tuy nhiên vị chủ tịch hợp tác xã đã quay ra hỏi các thành viên hợp tác xã rằng: Bà con muốn có đồng tiền ngay trước mắt hay là muốn phát triển bền vững? Kể ra câu chuyện đó, ông Ulrich Werner nhấn mạnh, bản thân người nông dân cũng cần thay đổi tư duy, hướng đến sản xuất vững bền hơn là hưởng ngay mối lợi trước mắt. Thực trạng được mùa rớt giá, nông sản ế thừa phải giải cứu thời gian qua bắt nguồn từ chính tư duy nóng vội, thích hưởng lợi trước mắt này.