Hàng điện tử Việt Nam thua trên “sân nhà”!

CôngThương - Hàng trong nước mất dần vị thế

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, chỉ tính riêng trong tháng 5/2011, kim ngạch nhập khẩu sản phẩm điện tử, máy tính và linh kiện đạt hơn 500 triệu USD. 5 tháng đầu năm, tổng giá trị nhập khẩu các mặt hàng máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện điện tử lên đến 2,26 tỷ USD, tăng 30% so với cùng kỳ.

Một trong những nguyên nhân khiến các doanh nghiệp nhập khẩu hàng điện máy, điện tử tăng mạnh là do các hãng điện tử trên thế giới tung ra nhiều sản phẩm, mẫu mã mới phong phú. Riêng mặt hàng máy lạnh đã nhập khẩu số lượng gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. Nguyên nhân là do mùa hè năm trước, mặt hàng này tiêu thụ rất mạnh, nhiều thương hiệu bị “cháy” hàng.

Mặt khác, thuế nhập khẩu các mặt hàng điện tử từ khu vực AFTA hiện chỉ còn khoảng 5%, sắp tới sẽ còn tiếp tục giảm theo lộ trình cũng là lý do khiến hàng nhập khẩu về nhiều. Ngoài ra, hàng hóa có xuất xứ từ Trung Quốc với mức giá rẻ cũng đang ồ ạt đổ vào thị trường Việt Nam.

Thực tế cho thấy, trước đây hàng điện tử, điện máy sản xuất, lắp ráp trong nước bày bán tại các trung tâm thương mại, siêu thị điện máy như Nguyễn Kim, Chợ Lớn, Ideas… thường chiếm tỉ lệ 70% -  80%  thì nay, hàng nhập khẩu đang chiếm ưu thế. Chẳng hạn mặt hàng tivi, trước đây hàng sản xuất trong nước chiếm 70%- 80% thị trường thì nay hàng nhập khẩu nguyên chiếc đã chiếm hơn 60%. Các mặt hàng tủ lạnh, máy lạnh, máy giặt nhập khẩu nguyên chiếc cũng đã chiếm trên 50%. Hàng điện gia dụng nhập khẩu chiếm hơn 80%. Riêng các mặt hàng kỹ thuật số gần như nhập khẩu 100%.

Bà Dương Thủy - phụ trách PR siêu thị Dienmay.com - cho biết, hầu hết các sản phẩm ti vi, tủ lạnh, máy giặt là hàng nhập khẩu. Tất cả đều được siêu thị mua từ một nhà phân phối trong nước, mà nhà phân phối đó lại nhập hàng ở nước ngoài về (!?).

Chuyển từ sản xuất, lắp ráp sang nhập khẩu

Theo ông Vũ Dương Ngọc Duy - Phó tổng giám đốc Công ty CP Điện tử Tân Bình (JVC Việt Nam), ở thập niên 80, các xí nghiệp điện tử Việt Nam đã có nhiều bước tiến khi lắp ráp các sản phẩm điện tử dân dụng như radio cassette, TV màu, TV đen trắng… phục vụ nhu cầu trong nước. Đặc biệt, các sản phẩm điện tử sản xuất ra gần như 100% xuất đi các nước Đông Âu, trong khi 100% nguyên liệu, linh kiện đầu vào cũng nhập từ các nước này. Do đó khi các nước Đông Âu có sự thay đổi lớn vào những năm cuối thập niên 90 thì việc sản xuất các sản phẩm linh kiện điện tử này cũng chấm dứt.

Ngay sau đó, các hãng điện tử có thương hiệu lớn như Sony, Panasonic, Toshiba… khi đầu tư vào Việt Nam để khai thác thị trường đã nhập các thiết kế, các linh kiện với mục tiêu “thay thế hàng nhập khẩu nguyên chiếc” từ nước ngoài và kỳ vọng sẽ sử dụng một số linh phụ kiện nội địa ở Việt Nam như đã từng làm ở Thái Lan, Malaysia, Indonesia… Tuy nhiên, ngành công nghiệp điện tử Việt Nam ở nước ta quá yếu, chỉ xoay quanh một số sản phẩm như bao bì, in ấn và một vài chi tiết nhựa, do đó hàm lượng nội địa hóa trong các sản phẩm điện tử lắp ráp sản xuất tại Việt Nam là rất nhỏ và có hàm lượng tri thức, công nghệ không cao, ngoại trừ linh kiện bóng đèn (CRT) sản xuất bởi liên doanh Orion Hanel, nhưng sản phẩm này cũng chỉ tồn tại đến năm 2007 do thiếu đầu tư mới.

Cũng theo ông Duy, thời gian qua JVC đã tạm ngưng sản xuất, lắp ráp các mặt hàng điện tử bởi lượng hàng tồn quá nhiều (có thể tiêu thụ cho cả tháng 6 tới). Hiện JVC đang quan sát thị trường cũng như động thái từ các hãng điện tử khác để cân nhắc tính toán có nên tiếp tục sản xuất lại hay chuyển hẳn sang nhập khẩu hàng nguyên chiếc về bán.

Không chỉ JVC mà một số công ty liên doanh nước ngoài cũng đang chuyển dần từ sản xuất qua nhập khẩu, cụ thể từ năm 2008 hãng Sony đã ngưng sản xuất ti vi, bóng đèn tại Việt Nam và cuối năm 2010, Toshiba đã ngưng lắp ráp tivi LCD tại Việt Nam để chuyển sang nhập khẩu mặt hàng này hoàn toàn. Gần đây, đến lượt các hãng điện tử khác cũng đang giảm dần sản xuất, lắp ráp để chuyển sang nhập khẩu, thậm chí có nhiều hãng điện tử nhập khẩu với lượng hàng gấp 3- 4 lần so với lượng hàng sản xuất, lắp ráp tại Việt Nam.

Nguyên nhân của thực trạng trên là do một số doanh nghiệp điện tử Việt Nam sản xuất các sản phẩm màn thương hiệu trong nước nhưng chủ yếu là hàng OEM xuất xứ từ Trung Quốc. Đó là những linh kiện do doanh nghiệp Việt Nam đặt hàng của nhà hãng sản xuất khác, sau đó lắp ráp thành sản phẩm hoàn chỉnh và gắn tên thương hiệu của mình, có giá trị gia tăng, hàm lượng tri thức và công nghệ cao gần như bằng không, do đó khi có biến động về giá cả thì gần như không thể cạnh tranh với hàng nhập nguyên chiếc.

Mai Ca