Gỡ vướng trong khởi kiện trốn đóng bảo hiểm xã hội

Toàn cảnh buổi tọa đàm

Khoảng 47% doanh nghiệp (DN) tham gia đóng BHXH

Chia sẻ về thực trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH hiện nay, ông Đào Việt Ánh – Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam - cho biết: Mặc dù triển khai nhiều biện pháp trong thời gian qua nhưng tình trạng nợ, trốn đóng BHXH vẫn còn diễn ra khá phổ biến. Cụ thể, theo số liệu Tổng cục Thuế cung cấp có khoảng gần 500 nghìn DN đang hoạt động, tuy nhiên mới có 235 nghìn DN đóng BHXH, đạt khoảng 47%. Nợ đóng BHXH tính đến cuối năm 2015 khoảng gần 10 nghìn tỷ đồng, tương đương 4,88% số nợ phải thu. Đến cuối năm 2016, nợ BHXH có giảm còn khoảng 7.500 tỷ đồng, tương đương 3,3% số nợ phải thu, tuy nhiên, sang quý I/2017, tình hình số nợ lại tăng lên.

Theo tính toán của BHXH Việt Nam ước đạt 14 nghìn tỷ đồng, tương đương 4,5% số nợ phải thu. Cũng theo ông Đào Việt Ánh, hiện nay, nợ BHXH diễn ra tương đối phổ biến và ở tất cả các loại hình DN cũng như khối cơ quan đơn vị tham gia BHXH, tuy nhiên, tập trung nhiều nhất ở khối DN ngoài quốc doanh. Nguyên nhân chính là do tính tuân thủ pháp luật BHXH của chủ sử dụng lao động chưa cao, chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm, chưa quan tâm đến quyền lợi BHXH đối với người lao động.

Ông Đào Việt Ánh – Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam tại buổi tọa đàm

Chia sẻ cụ thể về thông tin nợ ở khối doanh nghiệp này, ông Đào Việt Ánh cho hay, tính đến hết quý I/2017, một số DN nợ BHXH với số tiền lớn, thời gian nợ kéo dài như: Công ty CP xe khách Phương Trang (TP.HCM) 28,7 tỷ đồng; Công ty TNHH Nam Phương (TP.HCM) 20,9 tỷ đồng; Công ty CP Lilama 3 (Hà Nội) 25,4 tỷ đồng; Công ty TNHH May mặc xuất khẩu VIT Garment (Hà Nội) 19 tỷ đồng,…

Điều đáng lo ngại nhất là hiện nay có khoảng 1.400 tỷ đồng nợ BHXH từ các DN đã ngừng hoạt động, giải thể, phá sản hoặc chủ bỏ trốn. Số tiền này được theo dõi trên hệ thống sổ sách đã hơn 10 năm. Đây là dạng “nợ treo” hầu như không thể thu hồi. Trong số 1.400 tỷ đồng tiền nợ có 193.661 người lao động bị ảnh hưởng đến quyền lợi.

Nhận xét về những con số trên, ông Bùi Sỹ Lợi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho hay, tình trạng nợ BHXH đang có xu hướng tăng lên và ngày càng diễn ra phức tạp hơn. “Năm 2016, con số nợ BHXH giảm đi, nhưng hết quý I/2017 tăng lên 14 nghìn tỷ, chiếm gần 5% tổng số phải thu quỹ BHXH. Đây thực sự là vấn đề tuân thủ pháp luật của các DN và chủ sử dụng lao động rất nghiêm trọng. Chúng ta cần tăng cường các giải pháp thu nợ”, ông Bùi Sỹ Lợi nói.

Nhiều khó khăn, bất cập trong công tác khởi kiện

Liên quan đến giải pháp thu nợ, theo Luật BHXH sửa đổi năm 2014, từ 1/1/2016, tổ chức công đoàn được giao quyền khởi kiện DN, cá nhân nợ BHXH. Tuy nhiên, sau hơn 1 năm quy định này có hiệu lực, tổ chức công đoàn chưa khởi kiện thành công một vụ nào.

Ông Mai Đức Chính – Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chia sẻ, trong tháng 1/2017 cơ quan bảo hiểm đã chuyển giao cho công đoàn 1.177 hồ sơ DN vi phạm để khởi kiện và công đoàn Việt Nam đã chuyển 1.150 hồ sơ cho công đoàn cơ sở để làm thủ tục khởi kiện ra tòa. Tuy nhiên, đến giữa 2/2017 mới có 11 liên đoàn lao động cơ sở khởi kiện 77 DN nhưng có 17 hồ sơ bị tòa trả lại vì không đủ điều kiện hoặc thẩm quyền. Còn 60 vụ thì có một số DN đã chủ động đến nộp tiền nợ BHXH nên công đoàn đã rút đơn khởi kiện. Hồ sơ bị Tòa án trả lại với lý do không thuộc thẩm quyền tiếp quản của tòa án; tranh chấp lao động tập thể chưa được giải quyết ở cấp chủ tịch UBND quận huyện; không có giấy ủy quyền của tập thể người lao động cho tổ chức công đoàn.

Khởi kiện được kỳ vọng là công cụ để thu hồi nợ, trốn đóng BHXH. Tuy nhiên, trên thực tế công tác này, công cụ này chưa được sử dụng hiệu quả và mang lợi kết quả như kỳ vọng. Theo các chuyên gia, sự chồng chéo và khoảng trống về pháp luật thực hiện BHXH được cho là nguyên nhân chính khiến khởi kiện bế tắc. Để tổ chức công đoàn khởi kiện và được toà án chấp nhận thụ lý vụ án khởi kiện, cần phải căn cứ vào Bộ luật Tố tụng dân sự, thế nhưng Luật BHXH có hiệu lực từ 1/1/2016, Bộ luật Tố tụng dân sự thì ngày 1/7/2016 mới có hiệu lực. Tiếp theo đó, Bộ luật Hình sự có hiệu lực từ 1/7/2016, nhưng phải tạm dừng để chờ tới Kỳ họp Quốc hội tới đây cho ý kiến. “Hiện nay, do sự không đồng bộ của hệ thống pháp luật, dẫn đến tình trạng pháp luật có quy định nhưng không thực thi được”, ông Bùi Sỹ Lợi nói.

Thêm vào đó, năng lực và trình độ đội ngũ cán bộ công đoàn, nhất là công đoàn cơ sở hiện nay chưa thể đáp ứng được nhiệm vụ khởi kiện, tham gia tố tụng... Tình trạng nợ, trốn đóng BHXH và khởi kiện gặp khó đã gây thêm tâm lý lo ngại, hoang mang cho người lao động. Việc xử lý các khoản nợ này dường như vẫn chưa có phương án giải quyết thỏa đáng.

Các diễn giả tham gia trong buổi tọa đàm cũng cho rằng, để các tổ chức công đoàn thực hiện quyền khởi kiện và tham gia tố tụng các vụ án lao động, trong đó có quyền khởi kiện đơn vị nợ BHXH, trong thời gian tới cần sự phối hợp chặt chẽ từ nhiều phía và cả sự xem xét về thực tiễn, tính linh hoạt của các quy định pháp luật. Hy vọng, sự quan tâm vào cuộc của các cơ quan quan liên, vướng mắc trong khởi kiện nợ, trốn đóng BHXH sẽ được tháo gỡ trong thời gian sớm nhất.