Giao dịch chứng khoán phái sinh: Hiểu biết và phòng ngừa rủi ro

Khai trương thị trường chứng khoán phái sinh (Ảnh minh họa)

Lợi thế giao dịch chứng khoán phái sinh là nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra một khoản tiền đặt với tỷ lệ nhất định để giao dịch các “hợp đồng tương lai” có giá trị lớn hơn nhiều lần. Nhưng, đây cũng “con dao hai lưỡi”, bởi khi giá hợp đồng nhà đầu tư nắm giữ biến động có lợi sẽ có lời lớn, nhưng biến động bất lợi sẽ thua lỗ lớn.

Trong trường hợp giá hợp đồng biến động theo chiều hướng bất lợi, tài khoản của nhà đầu tư ghi nhận thua lỗ, khoản ký quỹ trong tài khoản của nhà đầu tư nếu giảm xuống dưới mức yêu cầu mà không bổ sung kịp thời thì công ty chứng khoán sẽ buộc phải đóng bớt một phần hoặc toàn bộ vị thế hợp đồng đang nắm giữ của nhà đầu tư. Khi đó, tài khoản của nhà đầu tư sẽ ghi nhận khoản thua lỗ lớn có thể cao hơn cả mức ký quỹ ban đầu, thậm chí mất trắng khoản ký quỹ ban đầu.

Để phòng ngừa rủi ro, cách tốt nhất là nhà đầu tư nên tìm hiểu kỹ các quy định, cách thức giao dịch, cách thức ký quỹ để tránh những tổn thất đáng tiếc. Phải có kiến thức về chứng khoán phái sinh, am hiểu về thị trường chứng khoán cơ sở, bởi chứng khoán phái sinh liên quan đến tài sản cơ sở và các chỉ số cổ phiếu, trái phiếu…, từ đó mới có thể dự báo chính xác xu hướng thị trường. Nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ về đặc điểm, cơ chế hoạt động của từng loại sản phẩm phái sinh trước khi giao dịch, đặt ra các nguyên tắc đầu tư phù hợp với khả năng tài chính, kinh nghiệm của bản thân, xác định mức độ chấp nhận rủi ro, xây dựng các phương pháp giao dịch phù hợp và hiệu quả nhất.

Cần cân nhắc mức độ sử dụng đòn bẩy khi quyết định số lượng vị thế hợp đồng sẽ tham gia. Nên nắm giữ số lượng nhỏ các hợp đồng khi mới tham gia giao dịch để làm quen dần cách thức giao dịch. Khi nhận thấy việc dự báo xu hướng không đúng, nhà đầu tư có thể cắt lỗ bằng cách sử dụng lợi thế giao dịch khi không cần nắm giữ tài sản cơ sở và giao dịch ngược chiều để đóng vị thế hợp đồng ngay lập tức nhằm hạn chế tối đa thiệt hại.

Giao dịch chứng khoán phái sinh sẽ bị tính phí và thuế giao dịch, nhà đầu tư lưu ý các khoản chi phí này khi tính toán hiệu quả đầu tư.

Giao dịch chứng khoán phái sinh việc ký quỹ là nhà đầu tư đặt cọc một khoản tiền để đảm bảo cho các giao dịch của mình được thực hiện. Tỷ lệ ký quỹ theo quy định của Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) là 10% (tỷ lệ này sẽ được VSD xác định lại định kỳ vào ngày mùng 01, 10, và 20 hàng tháng và công bố 2 ngày làm việc trước khi áp dụng mức ký quỹ mới), nhưng để phòng ngừa rủi ro, các công ty chứng khoán thường yêu cầu ký quỹ từ 13,5-15%.

Hàng ngày, vào cuối giờ giao dịch, VSD sẽ tính toán giá trị lãi, lỗ ròng đối với các hợp đồng phái sinh mà nhà đầu tư nắm giữ. Trường hợp giá trị của các hợp đồng tăng hoặc giảm không theo kỳ vọng khiến nhà đầu tư lỗ ròng dẫn tới số dư trong tài khoản ký quỹ giảm xuống dưới mức yêu cầu, nhà đầu tư cần lưu ý nộp đủ số tiền ký quỹ để duy trì vị thế hiện có. Hoặc nhà đầu tư có thể lựa chọn đóng bớt vị thế hợp đồng để giảm mức ký quỹ yêu cầu, hoặc đóng toàn bộ vị thế hợp đồng đang nắm giữ. Nếu không, công ty chứng khoán sẽ tiến hành đóng một phần vị thế hợp đồng của nhà đầu tư theo chính sách của họ mà nhà đầu tư không mong muốn (công ty chứng khoán có thể giao dịch các hợp đồng tương lai của nhà đầu tư với giá bán thấp nhất hoặc giá mua cao nhất). Nhà đầu tư muốn giao dịch các hợp đồng mới mà số dư ký quỹ thấp hơn mức yêu cầu sẽ không thể thực hiện được các lệnh giao dịch mới./.