Giảm nhập siêu từ Trung Quốc: Bài toán khó!

CôngThương - 85% nguyên phụ liệu nhập từ Trung Quốc

Từ năm 1991 đến 2000, Việt Nam luôn xuất siêu sang Trung Quốc. Kim ngạch mậu dịch hai nước từ mức 300 triệu USD tăng lên 2,9 tỷ USD. Giai đoạn này cán cân thương mại cơ bản cân bằng và có năm Việt Nam xuất siêu ở mức nhỏ, buôn bán chủ yếu là trao đổi qua biên giới chiếm trên 80%. Cơ cấu hàng xuất khẩu đơn giản, chủ yếu là khoáng sản, hàng nông sản, thủy hải sản thu gom. Nhập khẩu 90% là hàng tiêu dùng.

Nhưng từ 2001 đến nay, Việt Nam liên tục nhập siêu từ Trung Quốc với giá trị tuyệt đối và tỷ lệ trên kim ngạch xuất khẩu luôn tăng, từ 3 tỷ USD năm 2001 lên 41,2 tỷ USD năm 2012. Mức độ nhập siêu cũng tăng lên từ 210 triệu USD lên 16,3 tỷ USD. Như vậy, thâm hụt thương mại của VN với Trung Quốc không những không được cải thiện mà ngày càng gia tăng. Trong khi đó, nhiều nước ASEAN như Malaysia, Thái Lan, Philippines... đều xuất siêu sang Trung Quốc.

Cơ cấu hàng nhập khẩu đã có sự thay đổi cơ bản, đến nay trên 85% giá trị hàng nhập khẩu là vật tư đầu vào cho sản xuất công nghiệp và nguyên phụ liệu cho gia công xuất khẩu.

Mặc dù, Việt Nam đã ký kết 8 hiệp định FTA gồm: ASEAN, ASEAN+ (Ấn Độ, Australia- New Zealand, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc), Việt Nam- Chi Lê, Việt Nam- Nhật Bản nhưng tỷ lệ nhập siêu của Việt Nam từ các nước Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản vẫn cao.

Ông Jean-Jacques Bouflet- Tham tán công sứ, Trưởng ban kinh tế thương mại phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam- cho biết: “Tôi ngạc nhiên khi Việt Nam đã ký Hiệp định thương mại tự do (FTA) với nhiều nước trong khu vực nhưng lại chịu nhập siêu lớn, còn đối với các nước chưa có FTA thì Việt Nam lại xuất siêu”.

Lý giải điều này, ông Đào Ngọc Chương- Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á- Thái Bình Dương (Bộ Công Thương)- cho biết, sở dĩ nhập siêu từ thị trường này là do vấn đề lịch sử để lại. Khi chuyển từ kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế thị trườn,- với lợi thế là hàng nông sản và nguồn lao động giá rẻ, Việt Nam phát triển công nghiệp gia công xuất khẩu nhưng ngành công nghiệp hỗ trợ không có gì. Trong khi đó, các nền kinh tế xung quanh đã định hướng cho nền kinh tế thị trường, có nước đã đi trước Việt Nam đến 10 năm, ví dụ như Trung Quốc. Việt Nam càng xuất khẩu nhiều, xuất siêu sang các thị trường EU, Mỹ đồng thời nhập nguồn vật tư lớn để sản xuất mà thực chất là Việt Nam gia công tại chỗ.

Trong khi đó, cơ cấu mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam vào Trung Quốc chưa đa dạng, đại bộ phận là tương đồng với hàng Trung Quốc nhưng chất lượng lại kém hơn. Một số nhóm hàng có giá trị cao là nguyên, nhiên liệu, như: dầu thô, than đá có kim ngạch xuất khẩu giảm mạnh trong những năm gần đây càng làm mất cân đối cán cân thương mại theo chiều hướng gia tăng nhập siêu từ Trung Quốc.

Khuyến khích Trung Quốc đầu tư trong lĩnh vực gia công

Để giải quyết cơ bản tình trạng nhập siêu chung đối với nền kinh tế Việt Nam, ông Chương cho biết, Chính phủ đã sớm sửa đổi, điều chỉnh Luật Đầu tư nhằm thu hút dòng đầu tư nước ngoài vào Việt Nam vào các lĩnh vực sản xuất đầu vào cho công nghiệp như lọc hóa dầu, xi măng, sắt thép, vật liệu xây dựng. Ngoài ra, Chính phủ cũng ban hành các chính sách ưu đãi thu hút đầu tư nước ngoài vào các ngành công nghiệp phụ trợ phục vụ gia công xuất khẩu và nâng cao giá trị hàng xuất khẩu Việt Nam.

Mới đây, tại kỳ họp thứ 8 về hợp tác kinh tế Thương mại Việt Nam- Trung Quốc, Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Thương mại Trung Quốc đã chính thức ký kết Bản ghi nhớ hợp tác song phương trong lĩnh vực thương mại hàng nông sản nhằm thu hẹp mức nhập siêu từ Trung Quốc và làm lành mạnh thương mại biên giới giữa hai nước. Với biên bản này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho hàng Việt Nam mở rộng xuất khẩu vào Trung Quốc đặc biệt là các nhóm hàng có thế mạnh như nông sản nhiệt đới, thủy hải sản.

Việt Nam khuyến khích Trung Quốc đầu tư tại Việt Nam trong lĩnh vực gia công, chế biến nâng giá trị hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam mà Trung Quốc có nhu cầu tiêu thụ lâu dài trên thị trường của mình và xuất khẩu sang nước thứ 3.

Bên cạnh đó, Việt Nam khuyến khích tạo điều kiện thuận lợi cho Trung Quốc xây dựng các khu công nghiệp và khu chế xuất tại Việt Nam vào một số ngành như công nghiệp phụ trợ, nguyên liệu đầu vào cho sản xuất công nghiệp và nguyên phụ liệu cho ngành công nghiệp gia công xuất khẩu.

Trước đây, lhu chế xuất Linh Trung, nay thêm khu Việt Nam- Thâm Quyến (tại Hải Phòng) và Long Giang (tại Tiền Giang). Đây là hai KCN Trung Quốc đầu tư vào Việt Nam nhằm thu hút các doanh nghiệp Trung Quốc vào Việt Nam đầu tư. Hiện nay, Việt Nam cũng đang khuyến khích doanh nghiệp Trung Quốc ở các lĩnh vực mũi nhọn như công nghiệp chế biến, gia công... đầu tư vào Việt Nam.

“Với các bước đi và biện pháp trên, thâm hụt trong cán cân thương mại hai nước nhất định sẽ dần được cải thiện trong thời gian tới”- ông Chương bày tỏ hy vọng.

Thu Phương