Giải thưởng phải nhận được sự "tâm phục, khẩu phục" của giới khoa học

GS.TSKH Vũ Minh Giang, Ủy viên Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về Khoa học và Công nghệ (KH&CN) nhấn mạnh những điều này trong cuộc trao đổi với phóng viên báo chí trước thềm lễ trao Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về KH&CN đợt 5, sẽ diễn ra vào tối ngày 15/1/2017, tại Hà Nội.

Nhiều điểm mới trong xét tặng

GS.TSKH Vũ Minh Giang cho biết, việc xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN đợt 5 này có nhiều điểm mới. Điểm mới đầu tiên là cập nhật những văn bản pháp luật mới được ban hành, trong đó có Luật KH&CN. Theo đó, nhiều công trình của các đơn vị, doanh nghiệp ngoài công lập được đề xuất xét tặng Giải thưởng tạo nên sự đa dạng của các đối tượng tham gia xét tặng.

Việc xét tặng Giải thưởng đợt này cũng chặt chẽ hơn. Khác với trước đây, người tham gia có thể đăng ký Giải thưởng Hồ Chí Minh, nếu không đạt thì xuống Giải thưởng Nhà nước, nhưng nay theo Nghị định số 78/2014/NĐ-CP về Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước và các giải thưởng khác về KH&CN, người đăng ký chỉ được lựa chọn một lần cho công trình tham gia xét thưởng của mình.

Giàn khoan tự nâng ở độ sâu 90 m nước - 1 trong 9 công trình đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh về KH&CN đợt 5

Bên cạnh đó, cũng theo Nghị định 78, người Việt Nam ở nước ngoài, hoặc là người nước ngoài ở Việt Nam nếu như tham gia, đóng góp công trình khoa học có giá trị cho Việt Nam thì đều được đăng ký tham gia xét thưởng. Ngoài ra, việc bình xét Giải thưởng năm nay, Ban tổ chức đã giản lược tối đa các thủ tục từ các tác giả đăng ký. Trước đây, khi tham gia, các tác giả đăng ký phải chuẩn bị gần 20 hồ sơ thì lần này chỉ nộp duy nhất một bộ, còn lại mọi thông tin liên quan được tập hợp vào một đĩa CD.

Ngoài ra, điểm mới được nhiều người quan tâm có lẽ là quy định về mức thưởng. Đối với Giải thưởng Hồ Chí Minh, mức thưởng gấp 270 lần lương tối thiểu, Giải thưởng Nhà nước gấp 170 lần lương tối thiểu được tính ở thời điểm nhận giải, giá trị có thể trên 300 triệu đồng. Có thể xem đây là mức thưởng lớn nhất từ trước tới nay.

Đặc biệt, trong đợt xét tặng Giải thưởng lần này, mỗi ủy viên thể hiện chính kiến của mình thông qua bỏ phiếu công khai thay vì bỏ phiếu kín. Mỗi ủy viên phải ký tên vào từng lá phiếu, ghi rõ mọi thông tin về ủy viên đó. Nghĩa là, chọn hay không chọn công trình nào thì chịu trách nhiệm về lá phiếu của mình. Như vậy, khi đưa ra quyết định các ủy viên phải suy nghĩ rất kỹ, có phản biện cho chính mình, lý giải tại sao mình đưa ra quyết định đó. Với cách làm này, càng khẳng định kết quả được công bố xét tặng Giải thưởng lần này hoàn toàn khách quan.

Đánh giá công tâm, xác đáng

Cũng theo GS.TSKH Vũ Minh Giang, số lượng các công trình/cụm công trình được đề nghị xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN lần này không nhiều. Đã có ý kiến cho rằng hình như Hội đồng quá chặt chẽ. Nhưng tôi lại được nghe nhiều hơn ý kiến đánh giá những công trình/cụm công trình được đề nghị xét tặng Giải thưởng lần này rất xứng đáng, thực sự là những công trình vượt trội, được Hội đồng đánh giá cao. Hội đồng đã chọn được những công trình/cụm công trình tiêu biểu cho khoa học Việt Nam thời gian qua.

GS.TSKH Vũ Minh Giang

Theo quy định hiện hành các công trình/cụm công trình đề nghị xét Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN đều phải bảo đảm 3 tiêu chí cơ bản. Thứ nhất, đó phải là công trình, cụm công trình xuất sắc về mặt KH&CN. Thứ hai, là phải có đóng góp hiện hữu, rõ ràng về mặt khoa học (được ghi nhận bởi giới khoa học quốc tế, thường thông qua công bố quốc tế bởi các nhà xuất bản hoặc những tạp chí có uy tín cao trên thế giới). Thứ ba, là có ý nghĩa thực tiễn đóng góp vào công cuộc xây dựng đất nước, sự nghiệp cách mạng và có hiệu ứng xã hội. Hội đồng quán triệt đây là Giải thưởng cao nhất của đất nước về KH&CN, do đó phải xứng đáng là diện mạo KH&CN quốc gia trong một giai đoạn.

Những công trình/cụm công trình đều đã được thẩm định kỹ lưỡng qua 19 hội đồng ngành và liên ngành. “Do các công trình được xét tặng mức cao nhất về KH&CN ở cấp quốc gia (5 năm một lần), vì vậy phải tính đến chuyện sau khi được công bố, các công trình này nhận được sự “tâm phục, khẩu phục” của không chỉ giới khoa học trong nước mà còn quốc tế. Tôi muốn nhấn mạnh rằng, Hội đồng luôn mong muốn làm sao uy tín của Giải thưởng ngày càng được nâng tầm”, GS.TSKH Vũ Minh Giang nhấn mạnh.