Gặp nhân chứng của thời khắc lịch sử

Dẫn Tổng thống chính quyền VNCH Dương Văn Minh ra Đài phát thanh Sài Gòn đọc lời tuyên bố đầu hàng - chiến sĩ Bàng Nguyên Thất (bên trái)

Câu chuyện được bắt đầu từ một tấm ảnh lịch sử xuất hiện lần đầu tiên trên tạp chí Paris Match của Pháp số ra ngày 7/5/1975 và đã trở thành một trong những tấm hình nổi tiếng nhất của thế kỷ XX. Trong ảnh ở tiền cảnh, một bên là một sĩ quan của Quân giải phóng về sau được biết đó là đại úy Phạm Xuân Thệ, còn người bên trái là một chiến sĩ sau này được biết là hạ sĩ thông tin Bàng Nguyên Thất. Phía sâu trong ảnh là hai nhân vật cao cấp nhất của chính quyền Việt Nam cộng hòa: Tổng thống Dương Văn Minh cùng Thủ tướng Vũ Văn Mẫu. Bức ảnh được chụp lúc ông Dương Văn Minh được dẫn từ Dinh Độc lập để ra Đài phát thanh Sài Gòn đọc tuyên bố đầu hàng, đánh dấu sự cáo chung của Việt Nam cộng hòa.

Hơn 40 năm sau thời khắc không thể nào quên đó, chàng trai người Hà Nội Bàng Nguyên Thất khi đó mới 21 tuổi đời, 3 tuổi quân giờ vẫn nhớ rõ mồn một những chi tiết của sự kiện. Ông kể: “Lúc đó vào khoảng 9 giờ sáng ngày 30/4/1975, ngay sau khi chiếc xe tăng mang số hiệu 390 húc đổ cổng chính Dinh Độc lập, một chiếc xe Jeep thuộc mũi thọc sâu của trung đoàn 66 của sư đoàn 304 bám theo ngay rồi vọt qua cổng chính vòng theo vòng xoay trước Dinh và dừng lại trước sảnh Dinh. Trên xe có Đại úy Phạm Xuân Thệ, Trung đoàn phó Trung đoàn 66, trung úy Nguyễn Khắc Nhu, trợ lý tác chiến của Trung đoàn, trung úy Phùng Bá Đam, trợ lý cán bộ Trung đoàn; binh nhất Nguyễn Huy Hoàng và tôi chiến sĩ thông tin máy 2W”.

“Xe chưa kịp dừng, anh Thệ hô mọi người xuống xe. Chúng tôi chạy lên cầu thang phía bên phải, lên thẳng tầng hai. Ngay tại đây, anh em gặp một người đàn ông. Ông này tự giới thiệu là chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh, trợ lý Tổng thống và nội các của chính quyền ngụy. Ông Hạnh đưa chúng tôi sang phòng họp, gặp Dương Văn Minh cùng khoảng 16 bộ trưởng trong nội các đang ngồi chờ. Ông Minh chủ động bắt tay với đại úy Thệ và nói: “Chúng tôi đang đợi các ông để bàn giao”. Đại úy Thệ gạt tay và nói đại ý, thành phố Sài Gòn hiện đã nằm trong tay quân giải phóng, các ông không còn gì để bàn giao và phải tuyên bố đầu hàng. Cuộc đối thoại chỉ vẻn vẹn vài phút trong khi ông Dương Văn Minh chưng hửng y như bị dội gáo nước lạnh. Đó là lý do của tư thế ông này với vóc dáng cao lớn cúi gằm mặt như thấy trong ảnh”.

“Vì sao ông Dương Văn Minh không đọc lời đầu hàng ngay tại Dinh Độc lập mà phải ra đài phát thanh Sài Gòn?”, chúng tôi tò mò hỏi.

Ông Bàng Nguyên Thất giọng sôi nổi: “Lúc này nhân viên kỹ thuật trong Dinh đã chạy tháo thân hết cả. Thế là phải chuyển ngay phương án sang Đài Phát thanh Sài Gòn. Trên đường ra ngoài sảnh, ông Minh yêu cầu được đi xe riêng. Tôi thấy anh Thệ giọng gay gắt bảo ông và ông Mẫu đi luôn bằng xe của chúng tôi đang chờ. Giọng gay gắt như vậy nhưng khi lên xe , ông Minh được để ngồi giữa lái xe và đại úy Thệ ở hàng ghế trước. Thủ tướng Vũ Văn Mẫu ngồi giữa trung úy Đam và trung úy Nhu ở ghế sau. Còn tôi và anh Hoàng ngồi hai bên thành xe. Việc bố trí ngồi như thế như một khẳng định bảo đảm sự an toàn cho hai “VIP” của chính quyền Saì Gòn. Như để trấn an, anh Thệ còn ra lệnh thêm hai xe tải chở toàn bộ đội ta đi theo sau”.

Gia đình của cựu binh Bàng Nguyên Thất

Ông Thất kể tiếp: “Sang tới Đài phát thanh Sài Gòn lúc này đã do các chiến sĩ của tiểu đoàn 8 thuộc trung đoàn 66 chiếm giữ và bảo vệ cũng lại xảy ra chuyện. Khi đó, nhân viên của đài bỏ đi hết, chúng tôi phải yêu cầu tìm một hai người về xử lý kỹ thuật và phát sóng. Rất may là cuối cùng cũng tìm được người. Khi ghi âm, cái máy Hitachi và cuộn băng cũ mà chúng tôi mang từ Đà Nẵng vào bị rối. Chưa biết xử lý thế nào thì lúc đó Borries Gallasch (biên tập viên báo Spiegel của CHLB Đức) cũng có mặt tại đó cho mượn máy ghi âm để ghi lời tuyên bố đầu hàng của Dương Văn Minh: “Tôi, Đại tướng Dương Văn Minh, Tổng thống chính quyền Sài Gòn xin tuyên bố đầu hàng vô điều kiện trước sức mạnh quân giải phóng miền Nam Việt Nam. Tôi kêu gọi chính quyền từ trung ương đến địa phương bỏ vũ khí trao lại cho cho Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam”. Trong lúc ông Minh đọc lời đầu hàng thì tôi làm nhiệm vụ cảnh giới ngay phía ngoài để không cho bất cứ ai vào. Khi ông Minh và ông Mẫu đọc xong lời tuyên bố đầu hàng tôi nhìn đồng hồ, lúc này là 10 giờ 20 phút. Ngoài kia Sài Gòn tràn ngập ánh nắng. Toàn thắng rồi…”.

Mới 17 tuổi, ông Bàng Nguyên Thất đã là một công nhân. Năm 1972 là một năm không thể nào quên trong cuộc đời ông. Bom đạn Mỹ cướp đi 6 người thân trong gia đình ông năm đó. Rồi đến đợt bom B52 tháng 12 năm 1972, gia đình ông phải chứng kiến cảnh gia đình người chị ruột suýt chết ngạt vì bom rải thảm đêm 26/12/1972. Khi được hàng xóm cấp báo, ông đã cùng mọi người đào bới đến toạc máu 10 đầu ngón tay để cứu anh rể, chị gái và đứa cháu vừa sinh.

Giữa lúc đó, vừa tròn 18 tuổi ông có lệnh nhập ngũ. Lòng ngổn ngang nhưng hai cụ thân sinh khuyên cứ yên tâm đi chiến đấu. Thế là ông xếp lại chuyện gia đinh, xốc ba lô cùng hàng ngàn chàng trai Hà Nội lên đường vào Nam. Nơi ở đó người anh trai sát ông cũng đang có mặt từ 5 năm trước.

Trận thử lửa đầu tiên của chàng trai Bàng Nguyên Thất là đánh chiếm căn cứ Thượng Đức. Nằm ở ngã ba sông Vu Gia và sông Thu Bồn, nơi này được mệnh danh là cánh cửa thép phía Tây bảo vệ Đà Nẵng. Chính vì thế, địch kiểm soát căn cứ này rất chặt chẽ, gây khó khăn trong việc vận chuyển đường sông, đường bộ của lực lượng ta. Sau nhiều trận “so găng” hết sức ác liệt giữa lực lượng thiện chiến nhất của ta và địch, ngày 7/8/1974 các đơn vị của sư đoàn 304 đã làm chủ được Thượng Đức. Sau khi mất Thượng Đức, ngụy quyền cay cú huy động sư đoàn dù, lực lượng tinh nhuệ lúc bấy giờ, bay ra Thượng Đức hòng tái chiếm. Đồng thời địch dùng máy bay A37 ném bom, dùng pháo dàn bắn cấp tập để hỗ trợ nhưng càng lún sâu, chúng càng thất bại. Những trận đánh sau đó hai bên giành giật nhau từng trận địa, từng điểm cao. Cho tới ngày 27/3/1975, địch buộc phải rút chạy khỏi đây và các cánh quân của ta tràn xuống giải phóng Đà Nẵng. “Mãi sau này tôi mới biết đây là chủ trương của các tướng của ta kéo lực lượng thiện chiến của địch về đây để khiến chúng phải hở sườn Tây Nguyên và tạo điều kiện cho trận Buôn Ma Thuột mở màn thắng lợi”, ông Thất nhớ lại.

Sau khi giải phóng Sài Gòn, đơn vị của ông Thất được lệnh lên Tây Nguyên truy quét lực lượng Fulro cho tới hết năm 1976. Một năm sau đó, ông Thất và người anh trai tưởng chừng như đã hy sinh vì gần 10 năm không có tin tức gì đã ra quân và đoàn tụ cùng gia đình. Một niềm vui trọn vẹn và có phần may mắn… Hòa bình ông về làm nhân viên của Công ty Thoát nước Hà Nội đến khi nghỉ hưu. Giờ đây ngày ngày hai vợ chồng ông bận rộn mưu sinh với sạp hàng tại chợ Yên Bái.

Đến đây, giọng ông Thất bỗng trầm một cách khác lạ: “So với nhiều đồng đội khác tôi có phần may mắn là được sống và trở về. Nhưng lương tâm tôi không bao giờ quên những đồng đội đã nằm lại chiến trường. Có cả những người hy sinh ngay trước giờ toàn toàn thắng. Thế nên khi rời quân ngũ, về với cuộc sống đời thường và nay dù về hưu 13 năm nay, hễ có dịp là tôi lại cùng đồng đội về lại nơi những anh em cùng đơn vị đơn vị nằm lại. Cũng lại sắp tới ngày đó rồi ”.

Những năm qua, ông Thất đã cùng Ban liên lạc cựu binh của sư đoàn 304 vận động được 9 tỷ đồng xây dựng tượng đài chiến thắng Thượng Đức. Những ngày này hai vợ chồng ông bên cạnh việc mưu sinh vẫn tất tả tham gia vận động kinh phí xây dựng Khu tưởng niệm Quảng Trị hè 1972 tại xã Hải Sơn, huyện Hải Lăng tỉnh Quảng Trị. Ông Thất cho biết: “Nhiều bà con, đơn vị và doanh nghiệp nặng tình với quá khứ hào hùng lắm. Như Câu lạc bộ nhân điện Thăng Long, doanh nghiệp Đức Đạt, cán bộ nhân dân phường Ngọc Thụy- quận Long Biên, Hà Nội. Rồi UBND, công an phường Bạch Đằng- quận Hai Bà Trưng, Ban liên lạc mặt trận Quảng Trị hè 1972 tại Hà Nội, các cựu binh sư đoàn 304, ai cũng muốn góp công của tri ân những người đã hy sinh. Hiện chúng tôi đã huy động được 7 trong số 12 tỷ đồng để hoàn thành khu tưởng niệm. Mong cho mọi việc sớm hoàn thành để mọi người được thỏa nguyện”.

Chia tay gia đình người cựu binh, chàng hạ sĩ từng tham gia bắt sống vị đại tướng -tổng thống chính quyền Sài Gòn năm xưa, đọng lại trong chúng tôi là tiếng cười rộn rã cùng những câu chào trong vắt của mấy đứa cháu ngoại của ông Thất. Dòng chảy cuộc sống vẫn bình lặng trôi đi. Xưa là đạn bom, nay là hòa bình. Cuộc sống hiện tại và tương lai quý giá biết nhường nào…