FTA Việt Nam - EAEU: Doanh nghiệp đề phòng biện pháp phòng vệ

Các DN cần chủ động nắm bắt đầy đủ cam kết về lộ trình cắt giảm thuế. Ảnh: TRẦN VIỆT.

Dệt may lo ngại cơ chế phòng vệ ngưỡng

Theo bà Nguyễn Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO (VCCI), thị trường Nga và bốn nước khác trong liên minh rộng lớn EAEU (Armenia, Belarus, Kazakhstan và Kyrgyzstan) có nền kinh tế bổ sung với Việt Nam nên lợi ích hai bên rất lớn. Các thị trường, đặc biệt là Nga còn tương đối “đóng” do hàng rào thuế quan cao. Nga mới vào WTO năm 2012, do đó thuế quan cao so với các FTA khác, điều này sẽ có lợi cho Việt Nam. “Ngoài ra, khối EAEU chưa có FTA nào, nên họ chưa dành quy chế thương mại tự do cho đối tác nào. Như vậy Việt Nam một mình một đường. Nếu chúng ta làm tốt thì lợi ích sẽ rất lớn”- bà Trang phân tích.

Theo bà Nguyễn Chi Mai, Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công Thương, EAEU cam kết mở cửa ngay lập tức cho trên 80% dòng hàng hóa của Việt Nam, trong đó nhiều nhóm hàng là XK chủ lực của Việt Nam như: Thủy sản, dệt may, da giày, điện thoại, máy móc, các sản phẩm nông sản… Các nhóm hàng này cũng là những sản phẩm mà thị trường EAEU cần NK do EAEU không sản xuất các sản phẩm này hoặc có sản xuất nhưng đặc tính sản phẩm không cạnh tranh với nhau, do đó tính cạnh tranh trực tiếp là không có.

Tuy nhiên, dù được cho là ngành có lợi thế lớn khi Việt Nam tham gia FTA với Liên minh, song bà Đặng Phương Dung – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam lại lo ngại cơ chế phòng vệ ngưỡng (trigger) đối với dệt may sẽ khiến ngành này khó tăng được kim ngạch XK. Cụ thể, mỗi nước thành viên khi tham gia Hiệp định đều đề ra một hạn mức NK cố định và khi sản lượng NK chạm ngưỡng quy định thì các nước sẽ tiến hành đánh giá mức tác động của mặt hàng đó đối với thị trường sở tại, sau đó mới ra quyết định xem sẽ áp mức thuế cao hơn hay giữ nguyên thuế suất 0% như ban đầu. Với ngành dệt may, Hiệp định đưa ra ngưỡng hạn chế là kim ngạch XK của Việt Nam không vượt quá 2 lần bình quân 3 năm gần đây. “Trong khi đó, XK của Việt Nam sang các nước thuộc Liên minh trong mấy năm qua rất thấp, nếu gấp 2 lần thì cũng chỉ dưới 1 tỷ USD. Vấn đề này phải sau 3 năm mới được xem xét lại, 5 năm tiếp theo xem xét 1 lần nữa. Đây là một trong những quan ngại của các DN dệt may bởi nếu không cẩn thận DN dệt may sẽ rơi vào vòng kiểm tra, kiểm soát của phía bạn”- bà Dung cho biết.

Ngoài ra, theo bà Dung, EAEU là khối từ trước nay Việt Nam chưa có FTA nào, do đó các DN Việt Nam khi XK vào thị trường này ngoài việc phải chịu hàng rào thuế quan cao thì có khả năng còn chịu thêm những quy định bất thành văn trong quá trình thực thi của các nước trong khối này. “Hiệp định này được ký kết với chủ trương rất thông thoáng nhưng thực hiện là cả vấn đề”- bà Dung lo ngại.

Nguy cơ bị sử dụng PVTM đối với ngành thép lớn

Đối với các DN ngành thép, cảnh báo được các chuyên gia đưa ra là DN sẽ phải chịu thách thức lớn do phải cạnh tranh với các DN thuộc những cường quốc thép nhất nhì thế giới, điển hình là Nga. Mặc dù có dư địa hỗ trợ ngành này trong giai đoạn đầu nhưng về lâu dài, tự bản thân DN thép phải tăng năng lực sản xuất, liên tục có chính sách giá bán phù hợp để cạnh tranh với DN nước ngoài. Bà Đào Thu Hương, Trưởng phòng Hội nhập kinh tế quốc tế, Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Tài chính) cho biết, đối với mặt hàng sắt thép, Việt Nam cam kết xoá bỏ ngay thuế NK nguyên liệu thô, ống thép không hàn, thép cuộn cán nóng, thép đặc biệt và thép hợp kim chế tạo cơ khí... Với lộ trình 5 năm sẽ là một số loại thép không gỉ, SP sắt thép... Lộ trình 7-10 năm là phôi thép, thép cán nguội, thép mạ kim loại và phủ màu, thép xây dựng... Đây cũng là những mặt hàng trong nước đã sản xuất được, do đó, lộ trình bảo hộ được xây dựng dài hơi hơn. “Tuy nhiên quá trình cạnh tranh gay gắt buộc các DN phải chủ động nắm bắt đầy đủ cam kết về lộ trình cắt giảm thuế NK liên quan đến lĩnh vực sản xuất kinh doanh, từ đó xây dựng chiến lược sản xuất, kinh doanh phù hợp trong ngắn hạn và dài hạn”- bà Hương khuyến cáo.

Bên cạnh đó, bà Nguyễn Chi Mai cũng có một cảnh báo dành cho DN ngành thép khi bà đánh giá khả năng sử dụng các biện pháp phòng vệ thương mại từ EAEU. Bà Mai cho biết, các sản phẩm EAEU đã điều tra chủ yếu là thép và các sản phẩm liên quan đến thép. “Xét theo cơ cấu trong mối tương quan với hàng hóa XK của Việt Nam, khả năng thép là sản phẩm có nguy cơ cao bị EAEC xem xét điều tra áp dụng biện pháp PVTM. Do đó DN cần lưu ý. Trong khi đó, các sản phẩm XK chủ lực như dệt may, thủy sản, da giày… có khả năng bị kiện phòng vệ thương mại thấp hơn do tính cạnh tranh trực tiếp không có”- bà Mai cho biết.