Đưa khoa học vào làng nghề

CôngThương - Sản xuất gắn với khoa học công nghệ

Một doanh nghiệp (DN) sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ đã kể về thất bại đau đớn. Đó là khi ký được 1 đơn đặt hàng sản phẩm mây tre đan xuất khẩu với số lượng lớn. DN dồn toàn bộ vốn liếng, sức lực vào lô hàng với bao hy vọng. Thế nhưng chỉ sau 3 tháng giao hàng, DN đã bị đối tác chuyển trả lại sản phẩm vì toàn bộ số hàng đã bị cong, vênh, gãy, vỡ. Nguyên do là khi ký hợp đồng, DN đã không tính tới yếu tố khí hậu của nơi tiêu thụ sản phẩm. Bài học rút ra là, nếu có sự tham gia hỗ trợ của các nhà khoa học ngay từ đầu thì DN đã không rơi vào tình cảnh khó khăn như hiện nay.

Không riêng mây tre đan, hầu như nghề nào cũng cần đến khoa học công nghệ (KHCN). Ví dụ: Nghề chạm khắc thì cần đến máy móc hỗ trợ để tăng năng suất lao động và tạo ra sản phẩm có chất lượng cao; nghề gốm sứ cần hệ thống lò nung hiện đại...

Với lợi thế nguồn nguyên liệu đa số có sẵn trong nước (nguyên, phụ liệu nhập chỉ chiếm khoảng 30% giá trị hàng hóa sản xuất) nên giá thành sản phẩm thủ công mỹ nghệ khá phù hợp với đại đa số người tiêu dùng Việt Nam. Tuy nhiên, đây là mặt hàng rất được các du khách nước ngoài ưa chuộng, bởi giá rẻ và thể hiện sự khéo léo, tinh xảo. Để đến tay người sử dụng, các sản phẩm đều phải được xử lý kỹ để tăng thêm màu sắc cũng như độ dẻo dai, cứng cáp cho sản phẩm. Do đó, nếu ngành thủ công mỹ nghệ được đầu tư nhiều hơn về KHCN, khách nước ngoài và người tiêu dùng trong nước sẽ có nhiều cơ hội lựa chọn được những sản phẩm rẻ, đẹp và tiện dụng hơn.

Rõ ràng, nghiên cứu khoa học có vai trò rất quan trọng trong việc phát triển công nghệ tại các làng nghề truyền thống để phát triển sản xuất đại trà, tăng năng suất và ổn định chất lượng. Nếu DN không quan tâm đến KHCN thì sản phẩm sẽ không có sự thay đổi về chất, không đủ điều kiện cạnh tranh trên thị trường.

Tuy nhiên, để tiếp cận với KHCN, DN không chỉ khó khăn về tài chính mà còn vướng về nhận thức. Cơ chế, chính sách chưa đủ mạnh để huy động các nguồn lực đầu tư cho KHCN. Việc sử dụng kinh phí KHCN ở một số địa phương chưa đúng mục đích, kém hiệu quả.

Giải pháp chợ công nghệ

Đáp ứng những nhu cầu này, hơn 10 năm qua, Bộ KH&CN đã liên tục tổ chức các hội chợ công nghệ và thiết bị (Techmart) quy mô quốc tế, quốc gia và quy mô vùng. Đây là dịp để các nhà khoa học đem các sản phẩm công nghệ đáp ứng kịp thời và đầy đủ nhất về nhu cầu sản xuất theo quy mô vùng, địa phương, trong đó có nhiều sản phẩm công nghệ phục vụ cho sản xuất tại các làng nghề. Các làng nghề có cơ hội tham khảo và tính toán khả năng áp dụng những công nghệ mới, làm tăng hàm lượng KH&CN vào các sản phẩm truyền thống. Kết hợp được trình độ công nghệ cùng với lợi thế của địa phương. Đây cũng là nơi hỗ trợ hình thành các mối quan hệ hợp tác, đầu tư khoa học mà đối tượng hưởng thụ chủ yếu là người nông dân trong khu vực, thúc đẩy chuyển giao và ứng dụng kết quả nghiên cứu KHCN vào sản xuất, kinh doanh. Không ít bản ký kết hợp tác có giá trị, không ít thành quả nghiên cứu của các nhà “khoa học chân đất” đã được giao dịch thành công từ các hội chợ này.

Khánh Chi