Dự thảo Luật Quy hoạch: Thay đổi tư duy, phương pháp xây dựng

Quy hoạch cảng biển còn nhiều bất cập - Ảnh: Minh Phương

Lạm dụng và lãng phí

Xác định quy hoạch là công cụ hữu hiệu giúp nhà nước định hướng và điều tiết kinh tế vĩ mô, đến nay, Quốc hội và Chính phủ đã ban hành 71 văn bản luật, pháp lệnh, 73 nghị định điều chỉnh về công tác quy hoạch. Bên cạnh đó, giai đoạn 2011-2020, các cấp, ngành đã xây dựng 19.285 quy hoạch để phục vụ định hướng phát triển kinh tế- xã hội.

Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia, các quy hoạch chồng chéo, chất lượng không cao; hệ thống quản lý quy hoạch chưa rõ ràng, hiệu quả bị giảm sút dẫn đến lãng phí lớn.

Thậm chí, theo ông Vũ Quang Các - Vụ trưởng Vụ quản lý Quy hoạch (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), có những quy hoạch sau khi ban hành, nhà quản lý không nhớ nổi cả tên gọi? Ông Các cho biết thêm: Lâu nay, từ “quy hoạch” thường xuyên bị lạm dụng vì nhiều ngành, lĩnh vực chỉ xây dựng đề án, chương trình phát triển hoặc xây dựng tiêu chí để quản lý nhưng vẫn lập thành quy hoạch, gây lãng phí lớn. Bên cạnh đó, có những quy hoạch số liệu sai lệch rất lớn. Đơn cử như Quy hoạch phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 được phê duyệt tại Quyết định 2190/QĐ-TTg ngày 24/12/2009 xác định cảng Sài Gòn có công suất 89 triệu tấn/năm. Hai tuần sau đó, tại quyết định phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh được phê duyệt ngày 6/1/2010 lại xác định công suất của cảng này là 200 triệu tấn/năm.

Nâng cao vai trò của cộng đồng

Ông Vũ Quang Các cho rằng, tư duy làm quy hoạch của các cấp, ngành vẫn còn bị ảnh hưởng sâu sắc bởi cơ chế kế hoạch hóa tập trung và mang nặng tư tưởng cục bộ, tạo cơ chế “xin- cho”.

“Cách làm quy hoạch không hề thay đổi trong 20 năm gần đây” - ông Các nhận định: Nguyên nhân do hệ thống văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh công tác quy hoạch quá nhiều. Riêng quy định về quy hoạch ngành, lĩnh vực, sản phẩm đã có tới 49 luật, pháp lệnh nhưng các văn bản này lại được ban hành ở những thời kỳ khác nhau, do nhiều cơ quan khác nhau ban hành nên thiếu tính thống nhất.

GS. H Detlef Kammeier - Chuyên gia tư vấn về quy hoạch – khuyến nghị: Trước khi ban hành Luật Quy hoạch, Việt Nam cần tiếp tục thảo luận khả năng tuân thủ luật này sau khi ban hành. Trong đó, cần xem xét, sửa đổi các bộ luật khác để đảm bảo tính tương thích và đồng bộ.

Lưu ý đến việc các bộ, ngành thường coi nguồn dữ liệu (thông tin) của mình là bí mật, “độc quyền” dẫn đến việc hạn chế sự chia sẻ và công khai, ông Michael DiGregorio - Trưởng đại diện Quỹ Châu Á - cho rằng, đã đến lúc cần công khai thông tin, dữ liệu, đặc biệt là trong quá trình xây dựng các quy hoạch. Đồng thời, các tổ chức nhà nước tham gia vào quá trình lập quy hoạch cần mở rộng thời gian, phương thức và vai trò tham gia của cộng đồng, nhất là doanh nghiệp và người dân bị tác động.