Diện bao phủ bảo hiểm xã hội còn ở mức thấp

Đang có nhiều trở ngại đối với việc mở rộng diện bao phủ BHXH (Ảnh minh họa)

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, chính sách BHXH đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập như: diện bao phủ BHXH ở Việt Nam còn ở mức thấp so với các nước trên thế giới; nhiều người lao động (NLĐ) chưa được tham gia BHXH và được bảo vệ trước những rủi ro trong quá trình làm việc (như ốm đau, tai nạn lao động, thất nghiệp…); nhiều người già không có lương hưu phải tự lo hoặc sống phụ thuộc vào con cái; quỹ BHXH tiềm ẩn nguy cơ mất cân đối trong dài hạn.

Cụ thể, theo Vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) Phạm Trường Giang khi chính sách BHXH thay đổi thì diện bao phủ được mở rộng hơn, và mặc dù diện bao phủ BHXH của chúng ta đã tăng đáng kể trong 10 năm qua, nhưng tính đến hết năm 2016, số người tham gia BHXH mới đạt 13 triệu người, chiếm khoảng 24% lực lượng lao động (khoảng 28% lực lượng lao động trong độ tuổi).

Đáng chú ý, theo ông Phạm Trường Giang hiện có trên 4 triệu người thuộc khu vực hành chính sự nghiệp; 1,2 triệu lao động thuộc doanh nghiệp (DN) Nhà nước; 3,71 triệu lao động khu vực DN tư nhân; và 3,7 triệu lao động khu vực DN có vốn nước ngoài. Như vậy, diện bao phủ BHXH vẫn còn thấp trong các DN vừa và nhỏ; lao động trong khu vực phi chính thức, tự doanh và lao động nông thôn phần lớn chưa tham gia BHXH, có một số chỉ tham gia BHYT.

Chính phủ đã đặt mục tiêu đến năm 2020 có 50% lực lượng lao động sẽ tham gia BHXH. Để đạt được mục tiêu mở rộng diện bao phủ, tăng tính phù hợp và bền vững về tài chính trong mối tương quan với già hóa dân số và suy thoái kinh tế, vào tháng 11/2014, Quốc hội Việt Nam đã thông qua việc cải cách, sửa đổi Luật BHXH. Tuy nhiên, năm 2016 là năm đầu thực hiện Luật BHXH sửa đổi, đã cho thấy những trở ngại đối với việc mở rộng diện bao phủ BHXH là phức tạp, có liên quan tới nhau, đòi hỏi phải có một tầm nhìn dài hạn và toàn diện.

Nhằm khắc phục những hạn chế còn tồn tại và tiến tới mở rộng diện bao phủ BHXH, ông Phạm Trường Giang cho rằng, Chính phủ cần giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH phù hợp theo hướng gắn trách nhiệm của từng địa phương; tăng cường gắn kết chặt chẽ giữa cơ quan thuế và BHXH; thực thi chính sách hỗ trợ “có điều kiện” để tạo thói quen tham gia BHXH; bổ sung thêm chế độ ngắn hạn đối với chính sách BHXH tự nguyện.

Bên cạnh đó, cũng cần gắn việc tham gia BHXH cho NLĐ là một trong những điều kiện để DN tiếp cận các chương trình ưu đãi của Nhà nước; xây dựng chính sách “con tham gia BHXH, bố mẹ được hưởng lương hưu xã hội”; đơn giản hóa quy trình thủ tục tham gia và thụ hưởng chính sách; xóa bỏ rào cản về ranh giới hành chính, địa phương trong việc tham gia vào hệ thống BHXH; đồng thời phải tiếp tục tăng cường công tác thông tin về chính sách BHXH cho NLĐ.

Hiện Bộ LĐ -TB&XH đang được Chính phủ giao chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành, các tổ chức quốc tế nghiên cứu, đánh giá và đề xuất các giải pháp cho hệ thống BHXH ở Việt Nam. Theo kế hoạch, đầu năm 2018, Ban cán sự Đảng Chính phủ sẽ trình Ban Chấp hành Trung ương “Đề án cải cách chính sách BHXH”.