Đầu tư startup và bài học kinh nghiệm

Nhà đầu tư luôn quan tâm đến dự án của startup

​Theo số liệu thống kê của Topica Institute, các thương vụ đầu tư vào startup tại Việt Nam có chiều hướng tăng dần đều trong giai đoạn 2011 – 2014 và tăng đột biến (năm 2014 đến năm 2015). Dù vậy, số lượng đầu tư đã giảm xuống từ 67 thương vụ năm 2015 còn 50 thương vụ trong năm 2016. Đầu tháng 8/2016, thị trường thương mại điện tử Việt Nam nhận thông tin website Lingo.vn đột nhiên ngừng hoạt động. Trước đó, việc nhiều trang thương mại điện tử khác “ra đi” không kèn không trống do kinh doanh hiệu quả kém không còn xa lạ trên thị trường. Câu chuyện của Lingo gây chú ý bởi nhà đầu tư đột ngột rút vốn, tuyên bố giải thể công ty chỉ trong vài tiếng đồng hồ, để lại cho ban lãnh đạo nhiều khoản nợ chưa thể thanh toán... Hay như câu chuyện của The Kafe Group - một startup kinh doanh ẩm thực phong cách lai Âu - Á cũng vướng vào rắc rối với nhà đầu tư khi bị tố chiếm dụng vốn kinh doanh. Sau vụ việc, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành The Kafe Group Đào Chi Anh đã rời vị trí CEO. Trên cổng thông tin đăng ký doanh nghiệp quốc gia, The Kafe Group đã đổi thông tin về vốn điều lệ và trở thành công ty 100% vốn nước ngoài.

Đó là một vài thí dụ gây xôn xao làng startup Việt thời gian qua, đồng thời, cũng là bài học kinh nghiệm cho doanh nghiệp startup khi tìm kiếm nguồn đầu tư.

Theo ông Nguyễn Ngọc Điệp - CEO Công ty Cổ phần Vật giá Việt Nam (VNP) - một trong những người tiên phong trong lĩnh vực thương mại điện tử ở Việt Nam – nguyên nhân dẫn đến “mâu thuẫn” gây ra tình trạng “dứt áo ra đi” giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp startup là do không có sự thống nhất giữa hai bên. Đặc biệt, việc thiếu “tinh khôn” ngay từ đầu, bàn bạc không rõ ràng sẽ đưa startup vào thế bị động và gặp rủi ro rất cao khi nhà đầu tư “dứt áo ra đi”.

VNP là đối tác chiến lược của các tập đoàn đầu tư hàng đầu Nhật Bản như CyberAgent Venture, tập đoàn tài chính Mitsui hay quỹ đầu tư IDG (Mỹ)… Ngay từ đầu, VNP đã xác định rõ mục tiêu gọi vốn, lộ trình hợp tác với các nhà đầu tư. VNP rất cẩn trọng khi xem xét các điều khoản, thỏa thuận giữa các bên với nhau để đạt được lợi thế trong đàm phán. Vì vậy, VNP luôn có sự hợp tác chặt chẽ của nhà đầu tư.

Ông Phạm Đức Bình - Giám đốc Điều hành Công ty Internet BNC Việt Nam - lưu ý, khi được một nhà đầu tư “gõ cửa”, tức là doanh nghiệp đã được chọn. Dù vậy, doanh nghiệp cũng cần khôn khéo trong việc lựa chọn nhà đầu tư. Đối với startup trẻ, mong muốn lớn nhất chính là sẽ có quỹ đầu tư. Tuy nhiên, phần lớn startup Việt đang thiếu thông tin về địa chỉ tìm quỹ đầu tư, quy trình gọi vốn hoặc không thuyết phục được quỹ đầu tư về mô hình kinh doanh hoặc

chứng minh được tính khả thi của dự án. Thông thường, các quỹ không đánh giá doanh nghiệp qua bảng kế hoạch mà chủ yếu qua trao đổi trực tiếp. Do đó, doanh nghiệp phải thuyết phục nhà đầu tư bằng cách xây dựng công ty, khả năng thực hiện đề án và sở hữu đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp.

Từ những chia sẻ trên có thể thấy, để tránh bị thiệt thòi, ngay từ đầu các startup phải ràng buộc các nhà đầu tư bằng văn bản pháp lý với các điều khoản thỏa thuận hết sức rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các bên ở từng giai đoạn. Không chỉ ở thời điểm tiếp nhận vốn mà trong suốt quá trình tăng trưởng công ty cho đến khi nhà đầu tư thoái vốn. Giá trị niềm tin chỉ được xây dựng khi hai bên hợp tác lâu dài, chắc chắn.