Đầu ra cho nông sản - Kỳ I: “Được mùa, mất giá” - Vì sao?

Thiếu chuỗi sản xuất bền vững cũng là nguyên nhân khiến nông sản rớt giá

“Vỡ” quy hoạch

Lật lại vấn đề quy hoạch ngành hồ tiêu trong bối cảnh giá hồ tiêu đang xuống thấp như hiện nay (chỉ còn hơn 80.000 đồng/kg, không bằng một nửa so với năm 2016), có thể thấy hệ lụy từ việc phá vỡ quy hoạch. Đơn cử, Gia Lai hiện có 15.500 ha hồ tiêu, riêng năm 2016 trồng mới trên 1.200ha. So với quy hoạch đến năm 2020, diện tích hồ tiêu đạt 6.000ha, toàn tỉnh đã vượt hơn 10.000ha. Hoặc với ngành hàng cà phê, thống kê tại các tỉnh Tây Nguyên cho thấy, năm 2016, khi giá cà phê xuống thấp, đã có 30.000ha cà phê bị phá bỏ để trồng hồ tiêu và các loại cây khác.

Tình trạng sản xuất tự phát, không theo quy hoạch đã diễn ra trong nhiều năm nay là một trong những nguyên nhân khiến giá nông sản giảm sâu. Những vụ việc như bà con ồ ạt trồng tiêu, sắn… khi giá lên cao hoặc tự ý chặt bỏ cây trồng khi giá thấp, bỏ qua khuyến cáo của các cơ quan chức năng là thực trạng diễn ra ở nhiều địa phương. Thực trạng này dễ gây nên những hệ lụy dư thừa nguồn cung khiến giá xuống thấp, gây thiệt hại cho bà con nông dân mà việc rớt giá của thịt lợn, chuối, tiêu… trong những tháng đầu năm là một minh chứng.

Ông Nguyễn Hồng Sơn - Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) - thừa nhận, những năm qua, dù đã có quy hoạch cho từng ngành nhưng vẫn xảy ra tình trạng người nông dân sản xuất tự phát, không theo quy hoạch. Người nông dân vẫn “nhìn nhau” để sản xuất chứ không theo tín hiệu thị trường và phớt lờ khuyến cáo của các cơ quan chức năng.

Thiếu chuỗi sản xuất

Cùng với việc phá vỡ quy hoạch, thiếu chuỗi sản xuất bền vững cũng là nguyên nhân khiến nông sản rớt giá. Ông Võ Văn Quyền - nguyên Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) - cho hay, nền sản xuất nông nghiệp phụ thuộc nhiều vào thời tiết, mùa vụ. Sản xuất theo mùa vụ mà tiêu dùng quanh năm nên vào những thời điểm chính vụ, cung tăng mà cầu không tăng dẫn đến dư thừa. Để giải quyết bài toán này phải đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao năng lực dự trữ và chế biến. Tuy vậy, trong 15 năm qua, mặc dù sản lượng ngày càng tăng, như thịt lợn tăng 3 lần, sữa tăng 15 lần, các sản phẩm vật nuôi, cây trồng tăng 3 - 4 lần nhưng năng lực chế biến dự trữ với rau chỉ khoảng 6%, thịt 1%..., quá thấp so với sản lượng thực tế.

Muốn nâng cao năng lực dự trữ, chế biến, cần có bàn tay của DN để liên kết sản xuất, có được nguồn cung ổn định mới đầu tư công nghệ, sản xuất sản phẩm. Tuy vậy, hiện nay, mới chỉ có ít DN đầu tư vào nông nghiệp, chưa hình thành các chuỗi sản xuất khép kín nên năng lực này chưa đáp ứng được nhu cầu.

Kỳ II: Sản xuất theo chuỗi