Viện Nhà nước và Pháp luật trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam được thành lập năm 1967, tiền thân là Viện Luật học.. Hiện nay Viện Nhà nước và Pháp luật có 58 công chức, viên chức, người lao động, trong đó lực lượng nghiên cứu chiếm 74,13% nhân sự của Viện. Viện có 5 Phó giáo sư, 12 Tiến sĩ (ngoài các Phó Giáo sư), 26 Thạc sĩ. Viện đã cùng các cơ sở nghiên cứu và đào tạo khác xây dựng và phổ biến tri thức khoa học về nhà nước và pháp luật; tư vấn chính sách; tham gia đào tạo nguồn nhân lực và giải quyết các vấn đề pháp lý cấp bách của đất nước.
Đặc biệt, các nhà khoa học của Viện đã khởi xướng việc nghiên cứu về pháp luật cạnh tranh cả ở khía cạnh pháp luật và thực tiễn. Trên cơ sở nghiên cứu của mình, các nhà khoa học đã xây dựng được một mô hình lý luận về pháp luật cạnh tranh ở Việt Nam. Các công trình nghiên cứu của Viện cũng đã góp phần quan trọng tạo lập mô hình lý luận khung pháp lý cơ bản trong lĩnh vực luật kinh tế - thương mại, đồng thời giải mã được một số vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến pháp luật quốc tế trong bối cảnh hội nhập hiện nay như các giải pháp pháp lý đối phó với rủi ro, thách thức từ quá trình tự do thương mại đem lại, bản chất pháp lý của các tổ chức công đoàn theo các hiệp định tự do thương mại thế hệ mới…
Đến nay, Viện Nhà nước và Pháp luật đã thực hiện hàng trăm đề tài khoa học các cấp; đóng góp ý kiến đối với các dự thảo Hiến pháp (năm 1980, năm 1992, năm 2001, năm 2013) và hàng trăm dự thảo văn bản pháp luật. Viện đã đóng góp ý kiến nhiều dự thảo văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam, viết hàng chục bản kiến nghị gửi các cơ quan của Đảng và Nhà nước. Cán bộ của Viện đã công bố hàng nghìn bài tạp chí, bài hội thảo khoa học, hàng trăm cuốn sách, chương sách; đào tạo hàng trăm tiến sĩ và thạc sĩ luật học.
Để đáp ứng những yêu cầu nhiệm vụ phát triển thời gian tới, Viện Nhà nước và Pháp luật tiếp tục duy trì nghiên cứu lý luận, gắn nghiên cứu lý luận với phục vụ thực tiễn; nghiên cứu, giải đáp những vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về nhà nước và pháp luật đặt ra trong thực tiễn phát triển đất nước; nghiên cứu nhằm cụ thể hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về Nhà nước pháp quyền và pháp luật đặt ra trong các văn kiện của Đảng; xây dựng đội ngũ chuyên gia trong từng lĩnh vực nghiên cứu cơ bản; đẩy mạnh hoạt động hợp tác quốc tế trên các phương diện: nghiên cứu khoa học; duy trì và phát triển các mối quan hệ với các đối tác truyền thống... Sau 50 năm xây dựng và phát triển, Viện Nhà nước và Pháp luật đã và đang khẳng định vị thế của một trong những cơ sở nghiên cứu khoa học hàn lâm hàng đầu của Việt Nam về nhà nước và pháp luật.