Có một ông Tây mê Hà Nội

Những khoảnh khắc Hà Nội được ghi lại qua ống kính của John Ramsden

“Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở”…

Đến Hà Nội làm việc năm 1980, sau mấy năm làm việc ở châu Phi và châu Âu, John Ramsden giữ chức Phó Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam. Thời đó, những người nước ngoài ít ỏi sống tại Việt Nam không có nhiều cơ hội tiếp xúc và tìm hiểu về cuộc sống địa phương. Với chỉ vài tháng chuẩn bị trước khi chuyển đến Hà Nội, John không có nhiều thời gian để học ngôn ngữ hay văn hóa Việt Nam.

Là một nhà ngoại giao nhưng John Ramsden lại đam mê nhiếp ảnh và các loại hình nghệ thuật thị giác. Chụp ảnh là cách để John khám phá cũng như tiếp xúc với cách sống Việt. Ông kiên nhẫn tản bộ quanh Hà Nội, đi xe đạp đến những làng lân cận, du ngoạn bằng ôtô vào cuối tuần, lúc nào cũng đem theo máy ảnh. Lúc đó, không ai ngăn cản ông chụp những bức ảnh đời thường, nhưng ông phải cố gắng để không gây sự chú ý trên đường phố.

“Bí quyết chụp một bức ảnh đẹp là làm sao để mọi người không chú ý đến mình bởi hồi đó có rất ít người nước ngoài ở Việt Nam. Tôi để máy ảnh trong một cái túi cói, khi nào thấy cảnh muốn chụp thì mang ra, nhưng phải chụp nhanh và gần như không có thời gian chỉnh thông số kỹ thuật” - John Ramsden nhớ lại.

Đại sứ quán Anh tại Việt Nam thời đó nhỏ và đương nhiên không có phòng tối để rửa phim. John phải sang Bangkok và rửa ảnh tại đó. John cũng rửa vài tấm ở Anh cho bạn bè xem, nhưng trong nhiều năm theo đuổi sự nghiệp ở London, Berlin, Geneve và Zagerb, John vẫn chỉ giữ chúng làm của riêng, không đem đi triển lãm. Trong 3 năm ngắn ngủi đó, hơn 1.700 tấm ảnh được John Ramsden chụp trong vòng xoáy tình cảm cùng suy nghĩ của ông về Hà Nội. Từ những tấm đầu tiên ông chụp hồ Gươm, cầu Thê Húc – các danh thắng thiên nhiên… Bên cạnh đó, phong tục thường nhật và lễ giáo đã được ông quan sát một cách tò mò và tỉ mỉ. 36 phố phường ông đã hòa mình vào sau giờ làm việc mỗi ngày, những quầy hàng chợ đầy những hương vị lạ lẫm Á Đông, thậm chí những nhân vật nghệ thuật tiêu biểu Hà Thành như Bùi Xuân Phái, đều được ông tìm cách tiếp xúc. ...

“Khi ta đi, đất bỗng hóa tâm hồn!”

Sau khi rời Việt Nam năm 1983, John Ramsden tiếp tục công việc của một nhà ngoại giao ở nhiều nước và không có điều kiện trở lại Việt Nam. Năm 2010, John Ramsden đứng ra tổ chức một triển lãm, gồm một số bức ảnh về Hà Nội để kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội. Ông bất ngờ khi những tấm ảnh đó nhận được tình cảm đặc biệt của cộng đồng người Việt ở Vương quốc Anh. John Ramsden đã nghĩ tới việc “hồi hương” cho những bức ảnh này. Ông tìm gặp nhóm những bạn trẻ Việt Nam tại Anh (VietPro) và nhóm những nghệ sỹ và kiến trúc sư người Việt tại Anh (KREU) để trao đổi ý tưởng này.

Phản ứng của những bạn trẻ vượt ngoài sự mong đợi của John Ramsden. Triển lãm “Hanoi Spirit of Place” (Hà Nội - Mảnh đất hóa tâm hồn) lần đầu được tổ chức tại Anh tháng 5/2013 với sự hợp tác của VietPro và KREU. Triển lãm làm sống lại một thời gian khó, đầy kỷ niệm. Khi tổ chức triển lãm này tại Anh, nhà tổ chức đã hy vọng những bức ảnh cũng được trưng bày tại Việt Nam vào một ngày không xa... Và hy vọng của họ đã thành hiện thực. Tháng 10 năm đó, Triển lãm “John Ramsden và Hà Nội – Mảnh đất hóa tâm hồn”đã được người Hà Nội nồng nhiệt chào đón. Bộ ảnh của ông về Hà Nội đã đoạt giải “Vì tình yêu Hà Nội” cùng năm. Tất nhiên John Ramsden đã trở lại Hà Nội sau đúng 30 năm rời xa. Cảnh cũ, người xưa dẫu có đổi thay nhưng với John “Hà Nội phát triển nhanh một cách đáng khâm phục và tôi nghĩ, tôi hiểu vì sao”.

Tình yêu Hà Nội trong ông lại có dịp tuôn trào khi tháng 10/2016, những bức ảnh mà ông đã nặng lòng với Hà Nội hơn 30 năm trước được tập hợp và in trong cuốn sách ảnh “Hà Nội một thời”. Ông đã dành những dòng sau đây gửi đến người Việt Nam: “Tôi hoàn toàn không muốn “tô hồng” lại một thời gian khó. Tôi có ấn tượng rằng những ai đã sống qua thời kỳ ấy đều có những cảm xúc lẫn lộn. Cuộc sống ngày nay đã tốt đẹp hơn nhiều... Nhưng ngoài những gian khổ và khó khăn, vẫn tồn tại ở đó một sự giản dị, một nét nên thơ phảng phất bâng khuâng, một “hồn cốt” khó quên. Tôi rời Việt Nam cùng rất nhiều kính trọng dành cho những người mà cuộc sống của họ đã được ghi lại ở đây: Thế hệ đã chiến đấu qua chiến tranh; chịu đựng gian khổ của thời kỳ sau đó và đặt nền móng cho sự thịnh vượng mà con cháu họ đang tận hưởng đến giờ”.