Chuyện vặt về… tiền lẻ

CôngThương -  Nếu không muốn nghe càu nhàu khi đi chợ sớm thì bạn đừng có dại mà móc ra trả chị hàng rau, quả tờ tiền 100.000 đồng trở lên. Nếu đi chùa chiền, đền đình miếu mạo mà không có tiền lẻ “rải ban”, hãy chấp nhận đổi 10 ăn 8, hoặc thậm chí 10 ăn 7 (nhất là với tờ 500 đồng vừa nhỏ lại vừa có màu đỏ). Nếu đã lỡ quên đổi tiền 10.000 đồng, 20.000 đồng để mừng tuổi con trẻ trong dịp Tết, thì hãy vui vẻ mà tặng chúng những tờ 50.000 đồng, 100.000 đồng hay hơn thế nữa (dù canh cánh lo “thâm hụt ngân sách”)…

Những đồng polymer nhòe nhoẹt

Ai dám gọi tiền polymer là tiền lẻ? Nếu như cách đây vài năm, hẳn sẽ có người “phản bác” như thế. Nhưng giờ thì… bạn thử nghĩ xem, 10.000 đồng, thậm chí 20.000 đồng có đủ mua rau một ngày cho một gia đình “chuẩn” với 4 người? Và, như đã nói, tình cảnh thâm hụt ngân sách là rất có thể, nếu bạn không có những tờ tiền “xinh xinh” đó dành cho lũ trẻ con đang háo hức trông ngóng.

Thế nhưng bạn cần có những tập tiền nguyên đai ngân hàng, nếu không, lũ trẻ sẽ kém vui. Chỉ qua lưu thông không lâu, những tờ polymer đã xuống mã thảm hại. Cho là bạn khéo “giấu” chúng vào những bao lì xì đỏ, liệu bạn có thấy áy náy không? Tất nhiên, đây là chuyện “xưa rồi Diễm”, bởi không lâu sau khi được phát hành (tiền 10.000 đồng được phát hành lần đầu vào ngày 30/8/2006, tiền 20.000 đồng phát hành lần đầu vào ngày 17/5/2006), người ta đã biết rõ điều này. Hai loại tiền này đứng đầu bảng về mức độ xuống cấp, dù chưa tròn 5 tuổi! Vì thế mà khi nhận được một tờ tiền cotton 10.000 đỏ cáu cạnh, hình ảnh sắc nét, niềm vui như được nhân lên, dù mệnh giá… y chang!

Đâu rồi tiền xu? 

Ngoài việc nằm đọng trong các ngân hàng, một lượng đáng kể tiền xu đang nằm trong những “con lợn ống tiền” của trẻ nhỏ

Tìm về nguồn cội của tục mừng tuổi, người ta sẽ thấy tiền mừng tuổi là tiền xu, gói trong giấy điều, chỉ có ý nghĩa tượng trưng, lấy may chứ không cốt nhiều. Có thể vì xã hội lúc ấy sử dụng tiền xu là chủ yếu. Nhưng cũng cần nhớ rằng những tờ tiền giấy đầu tiên đã ra đời tại Việt Nam từ cuối thế kỷ thứ XIV. Nghĩa là mừng tuổi tiền xu không phải vì không có tiền giấy.

Nghĩ mà cám cảnh cho những đồng xu nhanh chóng xỉn màu theo thời gian, lại không được kẻ bán người mua vui vẻ chấp nhận. Mặc dù NHNN đã tính đến việc dừng phát hành thêm tiền giấy lẻ loại 500 đồng, 1.000 đồng để tăng cường tiêu thụ tiền xu, nhưng không biết chúng đã phiêu dạt đi đâu, khi gần như hoàn toàn vắng bóng khắp chợ cùng quê, mặc dù Quyết định số 130/2003 do Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định rõ: “Nhà nước nghiêm cấm mọi hành vi từ chối nhận, từ chối lưu hành đồng tiền do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành trên lãnh thổ Việt Nam”. Điều này cũng có nghĩa là cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp trong giao dịch có quyền trả tiền xu và nhận tiền xu, ai không chấp nhận là vi phạm quy định của Nhà nước. Không phải ngẫu nhiên mà tại Kỳ họp thứ 6 của QH khóa XII (tháng 11/2009), câu chuyện những đồng xu bé nhỏ này đã mở màn cho phiên chất vấn “nóng bỏng” tại nghị trường. Là thành viên Chính phủ đầu tiên đăng đàn trả lời chất vấn năm ấy, Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Giàu đã phải công nhận, đề án phát hành tiền xu - do người tiền nhiệm của ông chủ trì - là rất ít hiệu quả. Kể từ khi đồng tiền xu đầu tiên được phát hành lưu thông vào năm 2003, số điểm giao dịch, mua bán bằng tiền xu còn rất hạn chế. Những chiếc máy bán hàng, bán vé phương tiện giao thông công cộng sử dụng tiền xu rất phổ biến ở nước ngoài, nhưng ở Việt Nam lại là thứ khiến bọn trẻ con ngơ ngác, trầm trồ. Và thực ra, giờ đây, tiền xu chỉ còn lác đác xuất hiện trong siêu thị.

Thử vòng qua các ngân hàng, đại diện “Nhà Tiền” cũng phải công nhận, tiền xu bất tiện hơn tiền giấy rất nhiều. Một người ra ngân hàng nộp 5 triệu đồng tiền xu mệnh giá 5.000 đồng sẽ phải “vác” tới 7,7 kg (mỗi đồng nặng 7,7 gam). Có lẽ vì thế, theo Vietcombank Hà Nội, số tiền xu “chảy” vào ngân hàng này giảm dần. Quý I/2010 thu tổng cộng 695.570 đồng, chi ra là 684.923, nhưng quý III thì thu vào chỉ còn 346.167 đồng, chi cho khách chỉ 172.791 đồng. Với tiền xu loại 200 đồng thu vào chỉ còn 254.000 đồng và chi ra có… 77.000 đồng! Thế nhưng tính đến giữa tháng 10 vừa qua, lượng tiền xu tồn đọng tại Vietcombank Hà Nội cũng còn tới 124.654.000 đồng. Lượng tiền này Vietcombank không thể nộp lên NHNN, bởi NHNN yêu cầu các ngân hàng phải tăng cường lưu thông tiền xu.

Vui buồn từ “con lợn ống tiền”

Ngoài việc nằm đọng trong các ngân hàng, một lượng đáng kể tiền xu đang nằm trong những “con lợn ống tiền” của các cháu nhỏ (Ấy là những đứa còn chưa biết tính toán giá trị ít nhiều mà chỉ thích tiếng leng keng vui tai của những đồng kim loại!).

Tết Canh Dần trước, một cháu nhỏ ở Hà Nội đập con lợn đựng tiền tiết kiệm trong nhiều năm để ủng hộ người nghèo ăn Tết qua chương trình “Nối vòng tay lớn”. Bố mẹ không có nhà, cậu bé mang hơn 500.000 đồng tiền xu các loại ra mấy quán giải khát gần đó đổi nhưng không được. Cuối cùng cháu phải… đổi cho mẹ. Một “nhóc” khác cuối năm làm rơi con lợn ống tiền, xu rơi tung tóe. Bé gái mếu máo, nhưng bà mẹ lại mừng húm vì chị đang rất cần xu để định bát hương mà loay hoay mãi không biết lấy đâu ra...

Nhỏ như tiền lẻ, nhưng tích tiểu thành đại. Nếu nhớ rằng có hàng tỷ đơn vị tiền xu đã được phát hành thì việc chúng “ngủ yên” đâu đó, không được đưa vào lưu thông là một sự lãng phí lớn. Cho đến giờ, câu chuyện tiền xu vẫn là câu hỏi chưa có lời đáp thỏa đáng.

DN