Chính sách và môi trường kinh doanh: Nhìn từ một cuộc bình chọn

Điều 6 và 7 của Luật Đầu tư năm 2014 đã quy định danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh, ngành nghề kinh doanh có điều kiện, đây được xem là một đề cử tốt từ phía DN bởi tính minh bạch, tính hợp lý, khả thi và đặc biệt là bảo vệ được quyền tự do kinh doanh mà không bị ràng buộc bởi bất kỳ điều kiện nào. Đồng thời nó hạn chế đáng kể tình trạng “vô độ” lâu nay trong việc ban hành các ngành nghề kinh doanh có điều kiện, ở chiều ngược lại, điều 106 Bộ Luật lao động quy định thời gian làm thêm giờ không quá 200 giờ/năm được xem là một đề cử kém nếu như xét về điều kiện kinh doanh, tính hợp lý và chi phí tuân thủ. Phản hồi của cơ quan chủ quản về quy định này là Bộ LĐ-TB&XH cũng gián tiếp thừa nhận những điều nêu trên khi cho biết sẽ tiếp tục nghiên cứu xem xét để các cấp có thẩm quyền ban hành một quy định phù hợp hơn.

Đó là chân dung của hai trong số các quy định pháp luật tốt và chưa tốt vừa được VCCI công bố. Một chuyên gia của VCCI thừa nhận, việc công bố kết quả của cuộc bình chọn này lâu hơn dự kiến bởi tính nhạy cảm, có phần đụng chạm, thậm chí có lúc tưởng như bỏ dở giữa chừng. Bởi đã có ý kiến từ một số Bộ ngành cho rằng, chỉ đánh giá quy định tốt còn quy định chưa tốt thì gửi kiến nghị tới cơ quan ban hành. Có cơ quan còn phản đối cuộc bình chọn này khi cho rằng một đề cử liên quan đến cơ quan này đã phủ nhận một quá trình thực hiện hơn nửa thế kỷ qua. Cũng có một số cơ quan quản lý nhà nước chọn cách phản đối “lịch sự” hơn bằng việc không hồi âm về đề cử được nêu liên quan đến mình.

Lý giải về những “sóng gió” của cuộc bình chọn, luật sư Trần Hữu Huỳnh - Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam cho rằng, đúng là pháp luật Việt Nam hiện chưa có quy định về việc cho phép người dân, cộng đồng doanh nghiệp bình chọn các quy định pháp luật tốt hay chưa tốt. Nhưng để phục vụ việc xây dựng một nhà nước dân chủ, tiến bộ thì điều này là cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng một chính phủ kiến tạo, phục vụ. Thêm nữa, luật sư Huỳnh cũng cho rằng, có như vậy thì pháp luật mới có thể đi bằng hai chân.

Mặc dù có những sóng gió nhưng các chuyên gia đánh giá, cái được lớn nhất từ cuộc bình chọn và cũng là việc ra mắt một sản phẩm mới của VCCI là việc nhận diện quy định pháp luật tốt để cổ vũ, biểu dương những cơ quan đã soạn thảo những văn bản tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân trong việc được trao quyền và được tiếp cận cơ hội về đầu tư, việc làm, thu nhập và tham gia các ngành nghề kinh doanh. Bên cạnh đó, nhận diện những quy định pháp luật mà doanh nghiệp đánh giá là phiền hà, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh và cạnh tranh, để từ đó, đánh động tới các cơ quan soạn thảo có liên quan và gợi ý những giải pháp cải thiện, điều chỉnh cho hợp lý.

“Chúng tôi coi việc bình chọn này không phải là chỉ trích, hay phê phán. Hãy coi đây như một nỗ lực chung sức cùng các bộ để xây dựng một chính phủ kiến tạo và phục vụ”, Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc khẳng định.

“Nếu tôi là Bộ trưởng thì tôi sẽ chỉ đạo ngay các cơ quan trực thuộc sửa đổi ngay những quy định chưa tốt được đề cử chứ không phải chờ đến họp hành, nghe báo cáo”, TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư nói. Ông cũng nhìn nhận thêm, qua cuộc bình chọn này cho thấy rõ ràng tư tưởng chính phủ phục vụ chưa đủ ngấm tới các bộ ngành. “Doanh nghiệp và người dân bây giờ được đặt ngang hàng là khách hàng của Chính phủ thì hãy nghe người dân và doanh nghiệp đánh giá thế nào”, ông Cung nói.

Một số chuyên gia gợi ý, việc quy định tốt là việc đương nhiên, là trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước. Thay vào đó chỉ nên bình chọn quy định chưa tốt mà thôi. Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Văn Phúc – nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, việc bình chọn các quy định chưa tốt mới thực sự mang lại hiệu quả cho hoạt động lập pháp và xây dựng chính sách.

Cùng với đó, nhiều chuyên gia cho rằng, các tiêu chí mà VCCI đưa ra trong cuộc bình chọn đã đáp ứng được đòi hỏi từ thực tiễn cuộc sống. So với bộ tiêu chí trong Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì tính thống nhất, tính hợp pháp, hợp hiến và tính khả thi thì các tiêu chí này phủ sóng toàn diện hơn.

10 tiêu chí được đưa ra trong cuộc bình chọn của VCCI gồm tính cần thiết, tính hợp lý, tính thống nhất, tính khả thi, tính minh bạch, chi phí tuân thủ, quyền tự do kinh doanh, thúc đẩy cạnh tranh, kiểm soát nguy cơ nhũng nhiễu và thời điểm ban hành.