Cần trao quyền cho người dân tộc thiểu số

Đại biểu các nước tham quan mô hình bảo vệ rừng ở xã Mỹ Phương, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn

Bàn về “Mối quan hệ giữa người DTTS và tài nguyên rừng” tại Hội thảo khu vực “Chia sẻ kinh nghiệm về công tác dân tộc”, ông Elawat – Cục Phúc lợi và Phát triển xã hội Vương quốc Thái Lan - cho biết: Người DTTS ở Thái Lan chủ yếu di cư từ nơi khác đến Thái Lan khoảng 150 năm trước. Trước kia họ sống chủ yếu trồng cây thuốc phiện để mưu sinh, cuộc sống rất vất vả và tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiện ngập, thất học. Khoảng 30 năm trở lại đây, Chính phủ Thái Lan có chương trình hỗ trợ cho nhóm người này. Ban đầu, các khu tái định cư dành cho người DTTS của Thái Lan cũng không thành công vì người DTTS có văn hóa, quan niệm và cách sống riêng. Sau đó, chính quyền các cấp của Thái Lan phải thành lập các nhóm công tác lưu động, đi xuống tận các thôn, bản. Trước tiên là dạy tiếng Thái, sau đó là cung cấp các dịch vụ y tế - giáo dục, tiếp đến là tạo sinh kế cho người dân…

“Người DTTS chủ yếu sống trong rừng, nên việc phân bổ đất rừng là giải pháp căn bản để thay đổi tập quán du canh – du cư của bà con. Tuy nhiên, để bà con sống được nhờ rừng, chúng tôi đã đào tạo cán bộ nông nghiệp, bố trí cho các cán bộ này tiếp cận với người dân và cung cấp cho họ những kiến thức, kỹ thuật canh tác để bà con có thể vừa bảo vệ, vừa sinh sống được nhờ rừng” – ông Elawat nhấn mạnh.

Không chỉ giao đất, giao rừng, bà Naw Ei Ei Min – đại diện tổ chức POINT tại Myanmar nhấn mạnh đến một thay đổi lớn của Myanmar đó là bổ sung quyền tiếp cận, sử dụng đất đai của người DTTS vào chính sách sử dụng đất đai của nước này. Trong đó, chú ý tới các nhóm nông hộ nhỏ hoặc phụ nữ người DTTS. Quá trình xây dựng chính sách, Myanmar thường xuyên tổ chức tham vấn cộng đồng, xem đây là diễn đàn để người dân đóng góp vào quá trình thay đổi về sử dụng tài nguyên đất. Ngoài những chính sách chung, mỗi khi có công việc liên quan hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, POINT đều chủ động tham vấn, xin ý kiến người dân sống ở đó, để xây dựng kế hoạch hiệu quả và hợp lòng dân.

Tiếp tục khẳng định sự quan trọng của việc trao quyền cho người dân, bà Grace Balawag – đại diện Chương trình UN-REDD khu vực Thái Bình Dương – chia sẻ kinh nghiệm của đất nước Philippin. Theo bà Grace Balawag, Philippin đặc biệt chú ý đến nguyên tắc đồng thuận và tương tác trong vấn đề bảo vệ và tiếp cận đất đai và tài nguyên thiên nhiên. Để bảo vệ người DTTS, Philippin sẵn sàng tìm mọi cách để người DTTS nói ra những vấn đề xảy ra đối với họ; tự tin đưa ra những vấn đề liên quan đến họ. Đây sẽ là cơ sở để các ban, ngành lập quy hoạch, đánh giá và triển khai thực hiện.

Là người có thâm niên 15 năm làm việc với đồng bào DTTS, bà Vũ Thị Hiền – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu phát triển vùng cao nhấn mạnh, chính người DTTS là những người bảo vệ rừng tốt nhất. Chúng ta vẫn xem họ là nhóm người yếu thế, thực ra họ rất mạnh trong thời kỳ biến đổi khí hậu, bởi họ sinh ra từ rừng và gắn bó với rừng. Cụ thể như khi Chương trình UN-REDD bắt đầu triển khai dự án ở huyện Võ Nhai (Thái Nguyên), rừng ở đây đang bị tàn phá. Tuy nhiên, sau khi được tuyên truyền, được trang bị phương tiện hỗ trợ để quản lý, bảo vệ rừng, được hỗ trợ kinh phí hàng năm… nhiều người DTTS đã hiểu chặt phá rừng là vi phạm pháp luật, bảo vệ rừng cũng là bảo vệ chính cuộc sống của họ. “Rõ ràng, nếu ta biết xây dựng năng lực và tăng quyền cho người DTTS thì bà con sẽ sẵn sàng tham gia với vai trò chủ thể” – bà Hiền khẳng định.

Đồng tình với quan điểm của bà Vũ Thị Hiền, ông Elawat nêu vấn đề: Người DTTS yêu rừng vì rừng gắn bó với cuộc sống của bà con từ nhiều đời. Muốn người DTTS bảo vệ rừng thành công và sống được nhờ rừng, cần xây dựng những mô hình cụ thể để nhân rộng. Trước tiên, nên hỗ trợ bằng cách giúp họ thử nghiệm, nếu không thành công thì vẫn phải đảm bảo thu hoạch mùa vụ đó. Có như vậy, người DTTS mới có niềm tin, an tâm phát triển và bảo vệ rừng. Nếu để người dân bị đói, bị bỏ lại phía sau thì chương trình sẽ rất khó để thực hiện các bước tiếp theo.