Bất cập trong chống thuốc lá lậu

Thuốc lá nhập lậu vẫn hoành hành

Công cụ xử lý bị vô hiệu hóa

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, thời gian qua, tại tuyến biên giới Tây Nam việc buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá đang có nhiều dấu hiệu phức tạp trở lại. Năm 2016, chỉ riêng lực lượng quản lý thị trường (QLTT) các tỉnh đã thu giữ gần 10 triệu bao thuốc lá các loại, trong đó nổi cộm là Đồng Nai 23.520 bao, Tiền Giang 14.370 bao, Long An 52.200 bao, TP. Hồ Chí Minh 61.500 bao… Các hành vi, thủ đoạn của đối tượng buôn lậu ngày càng tinh vi. Lợi nhuận quá lớn từ việc kinh doanh thuốc lá lậu đã khiến không ít đối tượng bất chấp pháp luật.

Đánh giá về nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, ông Vũ Văn Cường - Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam - cho biết, nhiều nghị định văn bản pháp luật vẫn chồng chéo và chưa thực sự phù hợp với thực tế, gây khó khăn cho việc xử lý thuốc lá lậu.

Đơn cử, tại Điều 9 của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá năm 2012 quy định "mua bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá nhập lậu" là những hành vi bị nghiêm cấm. Tuy nhiên, Luật Đầu tư 2014 không quy định cấm đầu tư kinh doanh thuốc lá điếu nhập lậu trong khi lại quy định "kinh doanh sản phẩm thuốc lá" là ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Việc này gây hiểu nhầm là kinh doanh thuốc lá điếu nhập lậu thuộc ngành nghề có điều kiện, gây khó khăn trong công tác xử lý hình sự đối với kinh doanh thuốc lá điếu nhập lậu.

Bên cạnh đó, Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 thay đổi căn cứ xử lý hình sự đối với các tội danh liên quan đến buôn bán, vận chuyển, tàng trữ thuốc lá lậu một cách bất hợp pháp từ số lượng lớn (1.500 bao), rất lớn (4.500 bao), đặc biệt lớn (13.500 bao) sang căn cứ theo mức giá trị tương ứng từ 100 triệu đồng, 300 triệu đồng và 500 triệu đồng. Với mức tương ứng như vậy, 100 triệu đồng sẽ xấp xỉ 6.000 bao. Chưa kể việc xử lý hình sự đối với hành vi buôn lậu thuốc lá hầu như không thể thực hiện vì trên thực tế không có căn cứ định giá thuốc lá lậu. Nếu thực hiện định giá thì thủ tục sẽ phức tạp và mất thời gian. "Hệ quả là làm vô hiệu hóa một công cụ có tính răn đe mạnh mẽ nhất trong công cuộc đấu tranh chống thuốc lá lậu" – ông Cường nhấn mạnh.

Cần khung pháp lý phù hợp

Trước thực tế đó, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải - Trưởng Ban Chỉ đạo 389 Bộ Công Thương - khẳng định, Bộ đã làm việc với các ban, ngành, cơ quan chức năng có liên quan để sớm trình Quốc hội sửa đổi Bộ luật Hình sự theo hướng bổ sung "Thuốc lá điếu, xì gà và các dạng thuốc lá thành phẩm khác nhập lậu" vào nhóm hàng hóa phạm pháp quy định tại Khoản 1 của Điều 190 và 191 Bộ luật Hình sự. Cùng với đó, không áp dụng giá trị hàng phạm pháp tối thiểu làm căn cứ để định tội và định khung đối với các tội danh liên quan đến hoạt động buôn bán, vận chuyển thuốc lá lậu mà xử lý hình sự đối với các hành vi kể trên dựa trên cơ sở số lượng từ 500 bao trở lên, thống nhất với quy định tại Nghi định 124/2015/NĐ- CP và Chỉ thị 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Ngoài ra, ông Cường cũng cho biết, Hiệp hội Thuốc lá đã kiến nghị Chính phủ tiếp tục tiêu hủy thuốc lá điếu nhập lậu bị bắt giữ, tịch thu do: Việt Nam là thành viên của Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá FCTC (hiệu lực từ ngày 17/3/2005). Trong đó Khoản 4c, Điều 15 của FCTC quy định rõ các quốc gia thành viên phải "tiến hành các bước thích hợp để bảo đảm rằng tất cả các thiết bị sản xuất, thuốc lá giả, nhái nhãn mác, nhập lậu và các sản phẩm thuốc lá khác bị tịch thu được tiêu hủy". Vì thế, tái xuất thuốc lá điếu nhập lậu là đi ngược với quy định trên. Chưa kể, nếu thực hiện tái xuất, do không có thị trường tiêu thụ nên nhiều khả năng các loại thuốc lá nhập lậu sẽ tái thẩm lậu vào thị trường nội địa.