Bài 1: Thương mại - sự lựa chọn hàng đầu

Chủ tịch Ủy ban TW Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân và Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng đánh giá cao các sản phẩm của bà con MN & HĐ tại Hội chợ tự hào hàng Việt Nam chất lượng cao.

Dồi dào tiềm năng

Cả nước có 708 huyện thì địa bàn có rừng núi thuộc 415 huyện, chiếm khoảng 83,3% diện tích và 59,6% dân số cả nước. 12 huyện đảo và 12 xã có đảo chiếm khoảng 3% diện tích, 3,3% dân số cả nước. Khu vực miền núi và hải đảo (MN & HĐ) ẩn chứa nhiều tài nguyên, thổ nhưỡng màu mỡ, có kinh tế rừng, kinh tế biển; cung ứng nhiều sản vật xuất khẩu (XK) chủ lực, có vị thế cao trên thương trường quốc tế, làm nguyên liệu cho nhiều ngành sản xuất quan trọng. Một số địa bàn giáp biên thuộc khu vực này có lợi thế giao thương đối ngoại, nhất là từ khi mở các khu kinh tế cửa khẩu, tăng cường hoạt động thương mại biên giới.

Trong những năm qua đã có hệ thống chính sách tương đối đồng bộ phát triển kinh tế - xã hội MN & HĐ. Những chính sách đó được thể hiện bằng nhiều chương trình quốc gia lồng ghép các chương trình mục tiêu để phát triển sản xuất, xóa đói, giảm nghèo bền vững, giáo dục, y tế, văn hóa, nước sạch, vệ sinh môi trường, phủ sóng phát thanh, truyền hình. Đặc biệt, Chương trình kéo điện lưới quốc gia tới vùng cao, vào vùng sâu và ra đảo xa được tiến hành gấp rút gần đây đã bừng sáng chốn thâm sơn cùng cốc, nơi đảo xa bịt bùng bão tố. Mục tiêu của chủ trương là ổn định, nâng cao cuộc sống, xây dựng MN & HĐ thành phên dậu ken dày, tiền tiêu vững vàng, bảo vệ tổ quốc.

Còn khó khăn

Những nơi núi cao, rừng thẳm hội tụ gần như đầy đủ đặc trưng của vùng sơn cước. Địa hình hiểm trở, khí hậu khắc nghiệt, thường xuyên phải đương đầu với hiện tượng thiên nhiên cực đoan, khó lường, hạ tầng giao thông yếu, phương tiện vận tải kém, nhọc nhằn sức người, khó liên kết với các trung tâm chính trị, kinh tế, thương mại cả nước, vẫn còn rơi rớt cung cách của kinh tế tự cấp, tự túc lại bị lực cản từ tập quán du canh du cư, hủ tục lạc hậu…, kéo lùi mặt bằng chung của kinh tế - thương mại của miền núi cách quãng với miền xuôi.

Việt Nam là quốc gia có bờ biển được xem là “mặt tiền” rộng, nhưng chưa khai thác được lợi thế đó, nhất là các đảo nhỏ, đơn độc nên kinh tế - thương mại của hải đảo vẫn ở thang bậc thấp so với đất liền.

Tình trạng đó được thể hiện ở giá trị sản xuất công nghiệp của MN & HĐ chỉ bằng 10% tổng giá trị sản xuất công nghiệp cả nước. Thu nhập bình quân theo đầu người của khu vực này thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao, muốn thay đổi cần nhiều thơi gian và nguồn lực.

Thương mại - sự lựa chọn hàng đầu

Trong các nhóm giải pháp để phát triển MN & HĐ, thương mại là lựa chọn hàng đầu. Theo đó, khu vực này nên lấy phát triển kinh tế hàng hóa làm trọng tâm, chuyển hóa nền kinh tế giản đơn, phân tán sang phát triển sản xuất tập trung, áp dụng kỹ thuật mới, nâng cao năng suất, trao đổi hàng hóa. Đây là giải pháp bền vững, căn cơ để thúc đẩy kinh tế - xã hội khu vực này phát triển, càng thúc bách từ khi vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Nỗ lực phát triển thương mại khu vực MN & HĐ chủ yếu tập trung hoàn thành về cơ bản quy hoạch phát triển thương mại; quy hoạch phát triển hạ tầng thương mại khu vực này trong toàn quốc. Đối với các tỉnh, thành phố có rừng núi, hải đảo, quy hoạch nói trên nằm trong quy hoạch tổng thể của địa phương, song khi triển khai, ở mức độ khác nhau đều được ưu tiên về bố trí nguồn lực, chỉ đạo điều hành.

Chính sách phát triển thương mại đã qua hai giai đoạn. Giai đoạn đầu tiên mang dáng dấp thời kỳ bao cấp, khuyến khích thương nhân thuộc mọi thành phần kinh tế hoạt động tại địa bàn MN & HĐ bằng miễn giảm tiền thuê đất, miễn giảm thuế doanh thu, thuế lợi tức, ưu đãi lãi suất tín dụng…; trợ cước, trợ giá bán mặt hàng thiết yếu và tiêu thụ sản vật… Sau đó, do chuyển đổi vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, những chính sách trên không áp dụng nữa và được thay bằng hệ thống chính sách mới, toàn diện, vừa trực tiếp đến thương mại, vừa bao quát các lĩnh vực khác, kết quả mang lại lợi ích phát triển thương mại. Theo đó, nhà nước hỗ trợ khu vực MN & HĐ, xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ sản suất, đời sống như quy hoạch và xây dựng chợ, công trình thủy lợi, bờ bao chống triều cường, cơ sở hậu cần nghề cá, công trình phụ trợ nghề muối, tổ chức hệ thống phân phối, mạng lưới bán lẻ hàng hóa, vật tư theo thị trường. Song song với đó, việc tiêu thụ nông, lâm, thủy sản của đồng bào cũng thực hiện theo cơ chế này. Chính sách này được hình tượng hóa “cho cần câu thay vì cho con cá” - tạo sự phát triển căn cơ từ lao động, sản xuất.

Dễ nhận ra sự chuyển giai đoạn là “gương mặt” thương mại ngày càng sáng, hàng hóa nhiều, đa dạng, nhộn nhịp bán mua, mạng lưới cửa hàng, đại lý, chợ truyền thống, chợ đường biên, chợ phiên… được nâng cấp. Đội ngũ thương nhân thuộc các thành phần kinh tế cùng lực lượng nông nhàn bán chuyên trách kinh doanh “lên tay”.

Nét nổi bật của giai đoạn sau là hỗ trợ phát triển thương mại thông qua xúc tiến thương mại (XTTM) tại khu vực MN & HĐ luôn được quan tâm của các cấp, các ngành. Nhiều sự kiện XTTM của khu vực này được đưa vào Chương trình XTTM quốc gia hàng năm với số lượng ngày càng tăng trong những năm gần đây. Nếu năm 2012 tổ chức được 25 sự kiện, năm 2013 là 32, thì năm 2014 con số đó tăng lên 81. Những sự kiện ở quy mô nhỏ hơn cũng được các địa phương, các hiệp hội ngành hàng “duyên nợ” với MN & HĐ đưa vào Chương trình XTTM của mình. Chương trình khuyến công hàng năm lựa chọn các sản phẩm tiêu biểu của từng vùng trong khu vực MN & HĐ trưng bày tại các hội chợ. Được hỗ trợ từ những Chương trình XTTM, các doanh nghiệp (DN) đưa hàng Việt tới các vùng heo hút hoặc tổ chức đại lý, điểm bán hàng tại các chợ, hình thành kênh phân phối ổn định. Hàng Việt đến với đồng bào MN & HĐ đồng nghĩa với DN đến với đồng bào, khiến cuộc sống ở nơi thâm sơn cùng cốc, giữa mênh mông biển khơi xích gần với miền xuôi, với đất liền, với quốc tế. Ngược lại, chính đồng bào cũng hỗ trợ cho DN phát triển, nâng cánh hàng Việt bay xa.

Bài 2: Đánh thức tiềm năng