Bài 1: Câu chuyện từ biên giới Tây Nam

Chuẩn bị tiêu hủy thuốc lá nhập lậu

“Săn” buôn lậu thuốc lá

Chuyến xe chở nhóm phóng viên chúng tôi dừng lại một quán cà phê cách bến đò Lộc Giang (xã Tân Mỹ, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An) chừng 5km để nghỉ và bàn cách tác nghiệp vì không có lực lượng chức năng đi cùng. Thời điểm chúng tôi vào, quán lèo tèo vài khách nhưng ngồi chưa nóng chỗ, xung quanh đã có thêm 2 toán khách khoảng 9 - 10 người. Dù biết trước thông tin “nhất cử nhất động diễn ra ở những điểm nóng buôn lậu thuốc lá đều có đội quân theo dõi, cảnh giới”, chúng tôi vẫn không khỏi ngạc nhiên khi được biết, những người cảnh giới được trả tới 7 triệu đồng/tháng để điểm danh những người lạ.

Chúng tôi kín đáo di chuyển về bến đò Lộc Giang - nơi được coi là một trong những điểm nóng vận chuyển thuốc lá lậu từ biên giới Camphuchia vào nội địa. Chiều đã muộn, bến đò vẫn tấp nập người qua lại. Lân la bắt chuyện, một vị khách già sống ở bên kia sông (huyện Trảng Bàng - Tây Ninh) cho biết, buôn lậu thuốc lá rất tinh vi, di chuyển liên tục. Dù chẳng hy vọng gì nhưng tôi vẫn nhờ ông dùng chiếc ghe ọp ẹp của mình đi xuống “mạn dưới”, trên tay sẵn sàng chiếc máy quay nhỏ. Sông Vàm Cỏ mùa nước nổi rộng thênh thang và yên bình. Trong tiếng máy nổ rào rào, tôi nghe thấy giọng người chở ghe nói lớn “Nó đấy!”. Cách chừng 300 - 400m, một chiếc ghe lớn, chạy nhanh như bay và dừng lại ở một căn chòi bên sông. Chĩa máy quay, kéo zoom thật gần để bắt được cảnh vận chuyển thuốc lá lậu nhưng chỉ được một đoạn vì thấy 2 người đàn ông trên bờ nhìn chúng tôi xua tay liên hồi ra hiệu đừng quay. Tôi đành chuyển máy sang hướng khác và tiếp tục đi. Bầu trời chuyển nhá nhem. Trên sông, tôi thấy những chiếc ghe “trống không” bắt đầu rẽ sóng rời bến đò đi về hướng mạn dưới. Có lẽ đây là thời điểm thích hợp để những bao thuốc lá lậu đang nằm chờ phía bên kia biên giới về điểm tập kết.

Kiểm tra thuốc lá lậu qua cửa khẩu Mộc Bài - Tây Ninh

Không biết có phải vì lo lắng cho tôi hay chính bản thân mình, người lái ghe đề nghị quay lại điểm xuất phát và đi ngược lên phía trên. Chạy qua một nơi có xuồng lớn đậu, được biết là chốt chống lậu của công an tỉnh Tây Ninh, tôi ghé thăm. Hỏi về tình hình vận chuyển buôn lậu trên địa bàn, anh Sáu Lớn - chỉ huy chốt - cho biết, do tăng cường lực lượng kiểm tra kiểm soát nên việc vận chuyển, buôn lậu thuốc lá đã giảm hẳn tới 80% nhưng vẫn khó khăn, phức tạp vì các đối tượng ngày càng manh động, trong khi lực lượng chức năng lại mỏng. Cả chốt có 4 người thay nhau trực 24/24 giờ bất kể trời mưa hay nắng. “Mùa cạn còn dễ dàng truy đuổi trấn áp chứ mùa nước nổi càng khó khăn, có khi chịu thua luôn vì ghe (20 ngựa) của bọn buôn lậu nhỏ, chạy nhanh hơn, dễ luồn lách vào mương nhỏ và lên ruộng để tẩu tán hàng hóa” – anh Sáu Lớn cho biết thêm.

Rời bến đò Lộc Giang, chúng tôi tiếp tục đến Mỹ Quý Tây (huyện Đức Huệ, thuộc địa bàn tỉnh Long An). Ở đây, tình hình buôn lậu thuốc lá cũng phức tạp và “nóng” không kém. Cán bộ đồn biên phòng cửa khẩu Mỹ Quý Tây cho biết, đường ranh giới giữa 2 nước là những cánh đồng nên việc đi lại cực kỳ dễ dàng. Dù đã tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương và lực lượng chức năng kiểm soát lưu động nhưng lực lượng mỏng, đường biên dài tới 14km, không thể dải người ra canh 24/24 giờ, mình chặn chỗ này họ đi chỗ kia. Hơn nữa, những người vận chuyển thuốc lá lậu đều là bà con nghèo sống trên địa bàn, giáp mặt nhau suốt ngày, nên việc ngăn chặn, xử lý người dân tiếp tay cho buôn lậu lại càng khó khăn. Thậm chí đã có chiến sĩ bị thương trong khi truy đuổi.

Nhiều thủ đoạn tinh vi

Trao đổi với chúng tôi, Trưởng công an huyện Đức Huệ - Huỳnh Văn Ú - cho biết, đối tượng thường đi theo đoàn. Khi bị phát hiện thường bỏ lại hàng để chạy, nếu thấy lực lượng mỏng sẽ quay lại cướp hàng. Ngay trong đêm ngày 18/10, khi biết thông tin có xe hàng lớn loại 8 tấn chở thuốc lá lậu xuất phát từ biên giới Mỹ Quý Đông, đơn vị phối hợp để chặn bắt nhưng bọn buôn lậu đã cho 2 xe du lịch và nhiều xe máy chèn ép lực lượng chức năng rồi tông thẳng vào cán bộ chắn đường truy bắt để chạy thoát qua địa phận huyện.

Còn tại cửa khẩu Mộc Bài (tỉnh Tây Ninh), để kiểm soát buôn lậu, các lực lượng chức năng gồm biên phòng, hải quan luôn túc trực và căng mình để kiểm tra từng cư dân, từng ngóc ngách những chiếc xe tải, xe du lịch chở khách qua lại biên giới. Thế nhưng theo báo cáo của Chi cục Hải quan Mộc Bài, chỉ tính riêng trong 9 tháng đầu năm, đơn vị đã bắt giữ 78 vụ buôn lậu, với 68 đối tượng vi phạm và trị giá hàng trên 3,7 tỷ đồng, trong đó đa phần là thuốc lá.

Thuốc lá lậu tại kho tang vật của công an huyện Đức Huệ - Long An

Ông Nguyễn Dư Đức - Phó Chi cục trưởng Chi Cục hải quan cửa khẩu Mộc Bài - chia sẻ, tình hình vận chuyển thuốc lá lậu nơi đây diễn ra khá thường xuyên, nhất là qua các lối mòn, lối mở dọc hai bên cánh gà cửa khẩu. Mộc Bài là cửa khẩu quốc tế đường bộ lớn nhất khu vực phía Nam, có lưu lượng hành khách xuất cảnh, nhập cảnh tương đối lớn, lượng xe cao với trên 100 xe bus liên vận Việt Nam - Campuchia và hơn 400 xe tải, xe đầu kéo vận chuyển hàng hóa. Dân buôn lậu thuốc lá cực kỳ manh động với thủ đoạn biến hóa khôn lường. Lực lượng đã không ít lần bắt được những chiếc xe bus, xe tải, xe ôtô, xe máy được gia cố lại để dễ chứa thuốc lá lậu, như nâng cao hệ thống ghế, nới rộng gầm xe, khoét cốp xe máy. Có trường hợp, ôtô 4 chỗ đi du lịch nhưng chứa tới… gần 10.000 bao thuốc lá nhập lậu.

Ông Vũ Văn Cường - Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam - cho biết, thuốc lá lậu tràn lan đã gây thiệt hại lớn cho kinh tế - xã hội đất nước, làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế, thất thu ngân sách khoảng 10.000 tỷ đồng mỗi năm, gây mất trật tự an toàn xã hội. Đặc biệt, nó ảnh hưởng tới đời sống, việc làm của hàng triệu người lao động từ nông dân trồng cây thuốc lá, công nhân sản xuất thuốc lá, đến lao động làm việc trong hệ thống phân phối thuốc lá… Mặt khác, thuốc lá nhập lậu không kiểm soát được về chất lượng, thành phần nhiều chất độc hại gây ảnh hưởng lớn tới sức khoẻ người tiêu dùng. Các kiểm nghiệm gần đây tại Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an) và Viện Thuốc lá cho thấy, tỷ lệ các thành phần độc hại (như coumarin, cadmium) và các thành phần khác như tar và nicotin trong các mẫu thuốc lá Jet và Hero nhập lậu vượt quá mức cho phép của Bộ Y tế.

Bài 2: Băn khoăn từ khoảng trống chế tài